Баррасии бахс дар гоибии корманд ё намояндаи у танхо дар асоси аризаи хаттии корманд ичозат дода мешавад. The latest version of Кодекси мехнати ЧТ is 1.
Ваколатхои макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати оид ба хифзи мехнат Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати дар доираи ваколатхои худ татбики самтхои асосии сиёсати давлатиро оид ба хифзи мехнат таъмин менамоянд. Дар сурати мавчуд набудани чунин кайд, корманд бе санчиши пешаки ба кор кабулшуда хисоб меёбад. Дар ин маврид ба кормандоне, ки дар доираи меъёри якмохаи вакти кори кор карда, мохона мегиранд, музди мехнат илова ба мохона на камтар аз андозаи яккаратаи ставкаи соатбайъ ё рузбайъ ва агар кор зиёда аз меъёри якмоха ичро шуда бошад, музди мехнат ба андозаи на кам аз ставкаи дукаратаи соатбайъ ё рузбайъ илова ба мохона пардохт карда мешавад.
- Кодекси мехнати ЧТ APK is the property and trademark from the developer Please be aware that we only share the original and free apk installer for Кодекси мехнати ЧТ APK 1. Дар хусуси чунин радкуни ба суд шикоят кардан мумкин аст.
Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с. МУКАРРАРОТИ УМУМИ БОБИ 1. МУКАРРАРОТИ АСОСИ Моддаи 1. Мафхумхои асоси Дар Кодекси мазкур мафхумхои асосии зерин истифода мешаванд: — азнавтайёркуни — шакли тахсили касбии корманд, ки барои аз худ намудани касб ё ихтисоси дигар имконият медихад; — аттестатсияи корманд — тартиби муайян намудани мувофикати корманд ба вазифаи мансаби ишголнамудааш кори ичро менамудааш бо рохи арзёбии ичрои ухдадорихои вазифави, сатхи дониш, малака ва тайёрии касби; — аттестатсияи чойи кор оид ба шароити мехнат — низоми бахисобгири, тахлил ва арзёбии мачмуии баходихи ба омилхои мухити истехсоли, раванди мехнати вазнин ва пуршиддат марбут ба чойи кори муайян, ки ба кобилияти кори ва саломатии корманд дар рафти фаъолияти мехнати таъсир мерасонанд; — бахси мехнатии коллективи — ба мувофика нарасидани корфармоён иттиходияхои корфармоён ва коллективи кормандон намояндагони кормандон оид ба масъалахои мукаррар намудан ва тагйир додани шароити мехнат дар ташкилот, бастан ва ичрои созишнома ва шартномахои коллективи, инчунин татбики мукаррароти Кодекси мазкур, дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, созишнома ва шартномахои коллективи; — бахси мехнатии фарди — ба мувофика нарасидани корфармо ва корманд оид ба масъалахои татбики Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, шароити мехнати дар шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи пешбинишуда; — бекори — зухуроти ичтимоию иктисодие, ки ба набудани талабот ба кисми муайяни кувваи кори дар бозори мехнат вобастаги дорад; — бемории касби — беморие, ки ба он корманд бар асари таъсири омилхои хатарнок ё зараровари истехсоли гирифтор шудааст; — бехатарии мехнат — мачмуи чорабинихо, ки барои таъмини хифзи кормандон дар раванди фаъолияти мехнати равона шуда, таъсири омилхои хатарнок ва зараровари исте хсолиро истисно мекунанд; — бозори мехнат — доираи ташаккули талабот ва пешниход ба кувваи кори; — брон — банд кардани чойхои кории холи барои гурухи муайяни шахсон; — вазифа мансаб — мавкеи хизматии корманд, ки ба доираи ухдадорихо, хукукхои вазифави ва хусусиятхои масъулияти у вобастаги дорад; — вайрон кардани интизоми мехнат — аз тарафи корманд риоя накардани талаботи Кодекси мазкур, дигар санад хои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат ва коидахои тартиботи дохилии ташкилот; — вакти истирохат — вакте, ки корманд дар давоми он мутобики Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон аз ичрои ухдадорихои мехнати озод буда, онро мувофики хохишаш барои конеъ гардонидани манфиатхои шахси ва баркарор намудани кобилияти ме хнатиаш истифода мебарад; — вакти кори — вакте, ки дар давоми он корманд тибки коидахои тартиботи дохили, речаи кори ва ё шартхои шартномаи мехнати ухдадорихои мехнатии худро бояд ичро намояд; — вахта — фаъолияти мехнати берун аз чойи истикомати доими, ки хангоми он бозгашти хамарузаи кормандон ба чойи истикомати доими таъмин карда намешавад; — воситахои мухофизати инфироди ва коллективии кормандон — воситахое, ки барои пешгири ва кам кардани таъсири омилхои хатарнок ва зараровари истехсоли ба кормандон истифода бурда мешаванд; — вохидхо — коргох, китъа, бригада, шуъба, идора ва дигар вохидхои сохтории ташкилот; — дагалона вайрон кардани интизоми мехнат — ба чойи кор дар холати масти бар асари истеъмоли машруботи спирти, воситахои нашъадор, моддахои психотропи ё моддахои дигари мадхушкунанда хозир шудан, бе сабабхои узрнок дар давоми рузи кори зиёда аз 3 соат дар чойи кор набудан, касдан вайрон намудан ё дуздидани моликияти корфармо, аз тарафи корманд вайрон кардани коидахои техникаи бехатари, бехатари аз сухтор, ки боиси окибатхои вазнин, аз он чумла марг ё чарохати инсон, садама ё сухтор гардидааст; — дарачаи тахассус — сат хи омодагии умуми ва махсуси корманд, ки дар асоси навъи хуччатхои тибки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мукарраргардида аттестат, диплом, шаходатнома ва дигар хуччатхои дахлдор тасдик мешавад; — дар ду якчанд чой кор кардан — тибки шартномаи мехнати аз тарафи корманд дар баробари кори асоси ва ё берун аз он ичро намудани кори дигар ё ишгол намудани дигар вазифаи доимии музднок; — изофакори — коре, ки корманд бо амри корфармо зиёда аз давомнокии вакти кории харрузаи барои корманд мукарраргардида ва ё зиёда аз микдори мукаррарии соатхои кории давраи бахисобгири ичро мекунад; — интизоми мехнат — риояи талаботи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат ва коидахои тартиботи дохилии ташкилот; — иттифоки касаба — ташкилоти чамъиятии ихтиёрие, ки шахрвандонро вобаста ба манфиатхои умуми дар сохахои фаъолияти истехсоли ва гайриистехсоли барои хифзи хукукхои мехнати, ичтимоию иктисоди ва дигар хукуку манфиатхояшон муттахид менамояд; — иттиходияи корфармоён — ташкилоти гайритичоратие, ки корфармоён ихтиёрона барои намояндаги ва хифзи манфиатхои аъзои худ дар доираи шарикии ичтимои таъсис меди ханд; — ихтисос — мачмуи дониш, кордони ва малакаи тавассути омодагии махсус ва тачрибаи кории андухташудае, ки барои ичрои навъи муайяни фаъолияти мехнати дар доираи касби мазкур зарур аст ва бо хуччатхои дахлдор дар бораи тахсилот тасдик мешавад; — касб — намуди фаъолияти мехнатие, ки донишу малакаи тавассути омузиш ва тачриба андухташударо такозо менамояд; — кафолати хукукхои кормандон ба хифзи мехнат — шароит ва воситахое, ки ба корманд имконияти пурраи истифода бурдани хукукхои тибки Конститутсияи Чумхурии Точикистон, Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мукарраргардидаро оид ба хифзи ме хнат меди ханд; — квота — хиссаи кисми чойхои корие, ки ташкилот, новобаста ба шакли ташкилию хукуки, барои бо кор таъмин кардани шахсе, ки ба хифзи ичтимои эхтиёч дорад, пешни ход мекунад; — кори мувофик — коре, ки онро шахс ичро карда метавонад, ба чинс, маълумот, ихтисос, тайёрии касби, собикаи мехнати ва тачрибаи кори, шароитхои чойи кори охирин ба истиснои корхои чамъиятии музднок , вазъи саломатии у мувофик буда, аз махалли зисти шахс начандон дур на зиёда аз як соат дар рох чойгир шудааст ва музди мехнат барои он дар сатхи на камтар аз музди мехнати хадди акали расман мукарраршуда кафолат дода мешавад; — кори фосилави дистансиони — шакли махсуси амали намудани раванди мехнат берун аз махалли чойгиршавии корфармо бо истифодаи технологияи иттилоотию коммуникатсиони дар раванди кор; — корманд корманди кироя — шахсе, ки бо корфармо дар асоси шартномаи ме хнатии басташуда дар муносибат хои мехнати карор дорад; — корманди мавсими — корманде, ки вобаста ба шароити табиию иклими дар тамоми давраи соли таквими корро ичро карда наметавонад ва онро дар давраи муайяни мавсим ичро мекунад; — корманди хонаги — шахсе, ки корро хизматро дар хочагии корфармо — шахси вокеи ичро менамояд; — корманди хонакор — шахсе, ки корро дар хонаи худ ё чойи барои ичрои кор мувофик бо мехнати шахси анчом медихад; — корфармо — шахси хукуки, филиал ва намояндагихои он, новобаста аз шакли ташкилию хукуки ва шахси вокеи, ки тибки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон хукуки бо корманд бастан ва катъ намудани шартномаи мехнатиро доранд; — коидахои хифзи мехнат — санади меъёрии хукукии дорои талабот оид ба хифзи мехнат, ки ичрои он барои шахсони вокеи ва хукуки хангоми машгул шудан ба намуди муайяни фаъолият, аз чумла хангоми лоихакаши, сохтмон ва истифодаи иншоот, ихтирои мошин, механизм ва тачхизоти дигар, тахияи равандхои технологи, ташкили истехсолот ва мехнат хатми мебошад; — макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли — макомоти давлатии идора ва танзими шугли ахолии кобили мехнатбуда, ки сиёсати мусоидат ба шугли ахоли ва ба шахрвандон таъмин намудани кафолатхои давлатиро дар сохаи мехнат ва шугли ахоли амали менамояд; — мехнат — фаъолияти инсон, ки барои ба вучуд овардани арзишхои модди, маънави ва дигар неъматхо равона гардида, барои хаёт ва конеъ намудани талаботи инсон ва чомеа зарур аст; — меъёрхои мехнат — меъёрхои коркард, вакт, хизматрасони, шумора, супоришхои бамеъёргирифташуда барои кормандон мутобики сатхи дастовардхои техники, технология, ташкили истехсолоту мехнат ва барои гурухи алохидаи кормандон, бо назардошти омилхои физиологи, чинси ва синну сол; — музди мехнат — мачмуи подошхои бо вохиди пули хисобкардашудае, ки корфармо ухдадор аст онхоро ба корманди кироя барои корхои амалан ичрошуда, хамчунин барои он муддате, ки ба вакти кори дохил мешавад, пардохт намояд; — музокироти коллективи — раванди тибки Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон ба танзим даровардашудаи гуфтушунидхои коллективи, ки муносибати байни кормандон намояндагони кормандон ва корфармоён намояндагони корфармоён — ро чихати таъмини имконияти иштироки озодона дар халли масъалахои танзими муносибатхои мехнати ва шарикии ичтимои, мухокимаи онхо, тайёр ва бамувофикарасонии лоихаи созишнома ва шартномахои коллективи, ба имзо расонидани онхо таъмин мекунад; — муносибатхои мехнати — муносибати байни корманд ва корфармо, ки барои амали намудани хукук ва ухдадорихои пешбининамудаи Кодекси мазкур, дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи ба вучуд меоянд; — мунтазам вайрон кардани интизоми мехнат — аз тарафи корманд такроран вайрон кардани ухдадорихои мехнати дар давраи амали чазои интизомии ба у татбикшуда; — мутахассис — шахси дорои тахсилоти касби, ки доир ба назария ва амалияи самти ихтисосаш дониш, малака ва махорати касбиро сохиб шудааст, ки ба у имконият медихад дар сохаи муайян фаъолияти касби намояд; — мутахассиси чавон — шахсе, ки ба ташкилот баъд аз хатми шуъбаи рузонаи муассисаи таълимии тахсилоти касби бо роххати муассисаи мазкур ба кор кабул шудааст; — намояндагони кормандон дар ташкилотхо минбаъд — намояндагони кормандон — шахсоне, ки аз тарафи коллективи кормандон тибки тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон барои химояи манфиатхои онхо интихоб гардидаанд; — намояндаи ваколатдори корфармо — рохбари муовинони у ташкилот вохиди таркиби ё корманди дигаре, ки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон ё корфармо ба у хукуки кабули карорхоро, ки аз муносибатхои мехнати ва дигар муносибатхои ба онхо алокаманд бармеоянд, додааст; — намояндаи иттифоки касаба — ро хбари иттифоки касаба ё шахси дигаре, ки мутобики оиннома низомнома ё бо карори макоми дахлдори иттифоки касаба барои намояндаги ваколатдор карда шудааст; — омили зараровари истехсоли — омили истехсолие, ки таъсири он метавонад боиси беморшавии корманд гардад; — омили хатарноки истехсоли — омили истехсолие, ки таъсири он ба корманд метавонад боиси гирифтани чарохат гардад; — омилхои истехсолии фаъолияти мехнати — шароитхои техники, санитарию гигиени, истехсолию маиши ва дигар шароитхое, ки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон муайян намудаанд; — омилхои ичтимоии фаъолияти мехнати — андозаи музди мехнат, давомнокии вакти кори, рухсати ва дигар шартхое, ки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, инчунин созиши тарафхо муайян намудаанд; — рухсати — вакте, ки дар давоми он корманд тибки тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон бо шарти нигох доштани чойи кору мансаб аз ичрои ухдадорихои мехнати озод буда, онро бо хохиши худ барои фарогат, баркарор намудани кобилияти мехнати ва конеъ гардонидани дигар талабот истифода менамояд; — санадхои меъёрии дохили локали — санадхои меъёрии аз тарафи макомоти дахлдори идоракунии ташкилот бо розигии макомоти намояндагии кормандон кабулнамудае, ки муносибатхои мехнати ва дигар муносибатхои ба онхо алокамандро танзим намуда, дар худуди ташкилот амал мекунанд; — сафари хизмати — тибки супориши корфармо ба мухлати муайян ба махалли дигар барои ичрои ухдадорихои хизмати фиристодани корманд; — созишнома — санади хукуки, ки муносибатхои ичтимои — мехнатиро байни кормандон ва корфармоён ба танзим медарорад ва дар сатхи чумхурияви, вилояти, шахри, нохияви ва сохави баста шудааст; — соли кори — фосилаи вакте, ки ба давомнокии соли таквими баробар буда, барои хар як корманд алохида аз рузи кабул ба кор хисоб карда мешавад; — тайёркунии касби — шакли тайёрии касби, ки барои инкишофи иловагии шахс ва гирифтани малакаи нав барои ичрои кори муайян зарур аст; — такмили ихтисос — шакли тахсилоти касби, ки барои дастгири кардан, васеъ намудан ва тахкиму такмили дониш, малакаю махорати касбии каблан гирифтаи корманд имконият меди хад; — тарафхои шартномаи мехнати — корфармо ва корманд; — тачрибаомузи — намуди истифодаи амалии донишхои назарияви ва пайдо намудани махорату малакаи касби бо рохи шиносшави ва иштирок дар фаъолияти ташкилот; — фаъолияти истехсоли — мачмуи амалхои корманд бо истифода аз олоти мехнате, ки барои табдил додани захирахо ба махсулоти тайёр зарур буда, аз истехсол ва коркарди намудхои гуногуни ашёи хом, сохтмон, ичрои кор ва намудхои гуногуни хизматрасони таркиб меёбад; — хизмати граждани — фаъолияти касбии хизматчии граждани оид ба ичрои ваколатхои мансаби, ки барои ичрои вазифахои макомоти давлати ва амали намудани хизматрасонихои техники ва таъмини фаъолияти макомоти давлати равона гардидааст; — хизматчии граждани — хайати техники ва хизматрасони макомоти давлати, ки тибки тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мансаби вохидии музднокро дар макомоти давлати барои амали намудани ваколатхои мансаби бо максади ичрои ухдадорихои онхо, амали намудани хизматрасонихои техники ва таъмини фаъолияти макомоти давлати ишгол менамоянд; — хадди акали музди мехнат — маблаги пулии хадди акали хатмии мукарраршудае, ки корфармо онро дар давоми як мох барои кор дар шароити муътадил, бо риояи давомнокии вакти кории муайяннамудаи Кодекси мазкур ва барои ичрои ухдадори хои муайян ба корманд пардохт менамояд; — хифзи мехнат — низоми чорабинихои хукуки, ичтимоию иктисоди, ташкилию техники, санитарию гигиени, табобатию пешгирикунанда ва баркароркуни, ки мутобики Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон пешбини гардида, бехатари, хифзи саломати ва кобилияти кории шахсро дар раванди мехнат таъмин мекунад; — чойи кор — чойи доими ё муваккатии аз тарафи корфармо таъсисдодашудае, ки корманд дар раванди фаъолияти мехнати ухдадорихои мехнатиашро ичро менамояд; — шарикии ичтимои — хамкории иштирокчиёни муносибат хои и чтимоию ме хнатие, ки ба таъмини мутоби кати манфиат хои кормандон, корфармоён ва ма комоти и чроияи хокимияти давлат и равона гардидаанд; — шароити бехатари мехнат — шароити мехнате, ки дар он таъсири омилхои хатарнок ва зараровари истехсоли ба кормандон истисно карда шудааст ё дарачаи таъсири онхо аз меъёрхои мукарраргардида зиёд намебошад; — шароити мехнат — шартхои пардохти музди мехнат, бамеъёрдарории мехнат, речаи вакти кор ва вакти истирохат, тартиби чобачогузории касб вазифа , васеъкунии худуди хизматрасони, ичрои вазифаи корманди муваккатан хузурнадошта, бехатари ва хифзи мехнат, шароити техники, омилхои истехсоли — ичтимои ва дигар шартхои бо созиши тарафхо мувофикашуда; — шартномаи коллективи — санади хукуки, ки муносибатхои ичтимои — мехнатиро дар ташкилот ё сохибкори инфироди ба танзим медарорад ва аз чониби намояндагони корфармо ва кормандон баста мешавад; — шартномаи карордоди мехнати минбаъд — шартномаи мехнати — созиши байни корфармо ва корманд, ки тибки он корманд ухдадор аст корхоро аз руи як касб, якчанд касби муайян, ихтисос ё вазифа мансаб бо дарачахои дахлдор, бо риояи коидахои тартиботи дохилии мехнати ичро намояд, корфармо бошад, ухдадор аст барои хамин кор ба корманд пурра ва сари вакт музди мехнат дихад ва шароити мехнатеро, ки Кодекси мазкур, дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон ва созишномахои тарафхо муайян намудаанд, таъмин кунад; — шартномаи тахсил — созиши хатти байни корфармо ва корманд оид ба шартхои тахсил, гузаштани тачрибаомузи, тайёркунии касби, азнавтайёркуни ва такмили ихтисос; — шартхои махсуси кор — низом ва андозаи пардохти музди мехнат, имтиёзхо, низоми кор, мукаррар намудан ва ё бархам додани вакти нопурраи кори, якчоякунии ихтисос, тагйир додани дарача ва номгуйи вазифахо; — шахсони дорои ухдадорихои оилави — занони хомила ва дигар кормандоне, ки дар тарбия ва нигохубиниашон кудаки то чордахсола, кудаки маъюб ва дигар шахсонеро, ки конунгузории Чумхурии Точикистон муайян кардааст, доранд; — шугл — хама гуна фаъолияти шахрвандони кобили мехнат, ки ба санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мухолиф набуда, ба конеъ гардонидани талаботи шахси ва чамъиятиашон алокаманд мебошад ва ба онхо даромад музд меорад. Конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат Конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат ба Конститутсияи Чумхурии Точикистон асос ёфта, аз Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, инчунин санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф намудааст, иборат мебошад. Вазифахои конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат Вазифахои конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат фарохам овардани шароити зарурии хукуки мебошад, ки барои ноил шудан ба баробарии манфиатхои тарафхои муносибатхои мехнати, рушди иктисоди, самаранокии истехсолот ва баланд бардоштани некуахволии одамон равона гардидааст. Принсипхои конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат Принсипхои конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат инхоянд: — озодии мехнат; — манъи махдудсозии хукуки инсон ва шахрванд дар муносибатхои мехнати; — манъи табъиз, мехнати мачбури ва истифодаи мехнати занон ва ноболигон дар корхои вазнин, зеризамини ва шароити мехнаташон зарарнок; — таъмини хукук ба шароити мехнати чавобгуи талаботи коидахои бехатари ва гигиени; — афзалияти хаёт ва саломатии корманд нисбат ба натичаи фаъолияти истехсоли; — таъмини хукук ба музди мувофик барои мехнат, на камтар аз андозаи хадди акали музди мехнат; — таъмини хукук ба истирохат; — баробарии хукук ва имкониятхои кормандон; — таъмини хукуки кормандон ва корфармоён ба муттахидшави барои хифзи хукук ва манфиатхои худ; — кафолати таъминоти ичтимоии кормандон; — шарикии ичтимои; — танзими давлатии бехатари ва хифзи мехнат; — таъмини хукуки намояндагони кормандон барои назорати чамъиятии риояи конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат. Озодии мехнат Хар кас хукук дорад бе ягон табъиз ва мачбуркуни мехнатро озодона интихоб намояд ва ё ба мехнат озодона ризоият дихад, ба малакаи худ ба мехнат ихтиёрдори кунад, касб ва самти фаъолиятро интихоб кунад. Манъи махдудсозии хукук ба мехнат Хукуки хеч кас ба мехнат наметавонад махдуд карда шавад, ба истиснои холатхо ва тартибе, ки бо Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон мукаррар карда шудаанд. Хама гуна фаркиятгузори, рох надодан, афзалият гузоштан ё рад кардан аз кабул ба кор катъи назар аз миллат, нажод, чинс, забон, эътикоди дини, мавкеи сиёси, вазъи ичтимои, тахсил ва молу мулк, ки баробарии имкониятро дар мехнат халалдор мекунад, манъ аст. Дар сурати байни тарафхо ба даст наомадани созиш, масъалахо тибки тартибе, ки барои халли бахсхои фарди ва ё мехнатии коллективи мукаррар гардидаанд, барраси ва хал карда мешаванд. Ба мухлатхои ба хисоби хафта ва ё рузхои таквими шуморидашаванда рузхои гайрикори низ дохил мегарданд. МУНОСИБАТХОИ МЕХНАТИ БОБИ 2. АСОСХОИ БА ВУЧУД ОМАДАНИ МУНОСИБАТХОИ МЕХНАТИ Моддаи 15. Рохбари филиал ва намояндагии шахси хукукии хоричи метавонад дорои тамоми хукук ва ухдадорихои корфармо аз номи шахси хукукии хоричии мазкур бошад. ШАРТНОМАИ МЕХНАТИ Моддаи 20. Мавзуи шартномаи мехнати Мавзуи шартномаи мехнатиро муносибатхои мехнатии байни корманд ва корфармо ташкил менамояд, ки мувофики он корманд корро ухдадориро аз руи як касб, якчанд касби муайян, ихтисос ё вазифа мансаб бо дарачахои дахлдор, бо риояи тартиботи дохилии мехнат ичро менамояд ва корфармо шароити мехнатро мухайё намуда, ба корманд сари вакт ва пурра музди мехнат ва дигар пардохтхоеро, ки Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи, созиши тарафхо муайян намудаанд, таъмин менамояд. Беасос рад кардан аз кабул ба кор, ки талаботи кисми 1 моддаи 7 Кодекси мазкурро вайрон мекунад, инчунин ба кор кабул накардани шахсони зерин гайриконуни хисобида мешавад: — шахсоне, ки аз тарафи корфармо ба кор даъват шудаанд; — шахсоне, ки корфармо мутобики Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон ухдадор аст бо онхо шартномаи мехнати бандад маъюбон ва шахсони синнашон аз хаждах хурд, ки аз хисоби квотаи мукарраргардида ба кор фиристода шудаанд, занони хомила ва заноне, ки кудакони то сесола доранд, бо сабаби хомила ва ё кудак доштани онхо. Дар хусуси чунин радкуни ба суд шикоят кардан мумкин аст. Як нусхаи шартномаи мехнати ба корманд дода шуда, нусхаи дигарро корфармо махфуз медорад. Пешниходи тагйир додани шартхои шартномаи мехнати аз чониби яке аз тарафхои шартномаи мехнати дар шакли хатти дода мешавад ва он аз чониби тарафи дигар дар мухлати то хафт рузи таквими аз рузи дода шудан барраси карда мешавад. Санади мазкур ба корманд бо гузоштани имзо дар давоми на дертар аз 3 рузи кори эълон карда мешавад. Ба кор кабул намудани кормандоне кормандони хонаги ва хонакорон , ки дар назди шахсони вокеи кор мекунанд, тавассути бастани шартномаи мехнати, ки намунааш аз чониби макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли тасдик мегардад, ба расмият дароварда мешавад. Санчиш бо созиши тарафхо мукаррар гардида, ба гайр аз холатхои мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон, наметавонад аз се мох бештар бошад. Дар сурати мавчуд набудани чунин кайд, корманд бе санчиши пешаки ба кор кабулшуда хисоб меёбад. Шартномаи шогирди бо максади омухтани ихтисоси ибтидои доир ба сохаи ташкилот баста мешавад. Корфармо хукук надорад кормандро ба коре, ки ба вазъи саломатиаш мувофик нест, гузаронад. Хангоми аз тарафи корманд рад гардидани пешниходи гузариш ба кори дигар амали шартномаи мехнати метавонад дар асосхои умуми мувофики конунгузории Чумхурии Точикистон катъ гардад. Агар корманд дар шароити нави мехнат ба идомаи кор рози набошад, пас шартномаи мехнати метавонад катъ карда шуда, ба у барои аз кор рафтан ба андозаи на камтар аз ду маоши миёнаи мохона кумакпули пардохт карда шавад. Корманд хукук дорад дар бораи аз чониби корфармо тагйир додани шароити мехнат ба суд мурочиат кунад. Хангоми баррасии бахс корфармо ухдадор аст, исбот намояд, ки нигох доштани шароити пештараи мехнат имконнопазир аст. Махдуд кардани гузаронидан ба корхои гайритахассуси Дар вакти бекористи ва холатхои муваккатан иваз намудани корманди хозирнабуда, кормандони ихтисоснокро бе розигии онхо ба корхои гайритахассуси гузаронидан мумкин нест. Дар ин холат кормандро ба коре, ки ба вазъи саломатии у мувофик намебошад, муваккатан ба кори дигар гузаронидан мумкин нест. Дар давраи муваккатан ба кори дигар гузаронидан ба корманд аз руи кори ичрокардааш, вале на камтар аз маоши миёнаи пештарааш музд дода мешавад. Ухдадории корфармо оид ба пешгирии аз кор озодкунии оммавии кормандон Хангоми тахдид кардани хавфи аз кор озодкунии оммавии кормандон корфармо ухдадор аст бо розигии намояндагони кормандон ва макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли чорахои махсусе, ки корхои зеринро пешбини менамоянд, ба рох монад: — махдуд ё муваккатан катъ кардани кабули кормандони нав, озод кардани онхое, ки дар ду якчанд чой кор мекунанд; — махдуд намудани ичрои корхои зиёда аз вакти мукаррари; — тагйир додани шароити мехнат тибки кисми 4 моддаи 31 Кодекси мазкур; — муваккатан боздоштани истехсолот кор тибки моддаи 33 Кодекси мазкур; — давра ба давра озод кардани кормандон; — андешидани дигар чорабинихо, агар онхоро созишнома ва шартномахои коллективи пешбини карда бошанд. Дар ин маврид бо ташаббуси корфармо катъ кардани шартномаи мехнати танхо дар асосхои пешбининамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон бо риояи хатмии кафолатхои мукарраргардида мумкин аст. Аз тобеияти як макомот ба тобеияти макомоти дигар гузаронидани ташкилот амали шартномаи мехнатиро катъ карда наметавонад. Тарафе, ки огохиномаро гирифтааст, ухдадор аст дар мухлати 3 рузи кори дар хусуси карори кабулнамудааш ба таври хатти тарафи дигарро хабардор намояд. Дар холате ки аризаи корманд дар бораи бекор кардани шартномаи мехнати бо имконнопазирии давом додани кор вобаста аст, корфармо бояд шартномаи мехнатиро дар мухлати хохишкардаи корманд бекор кунад. Ба кормандоне, ки бо сабаби осеби мехнати ё бемории касби кобилияти мехнатиашонро гум кардаанд, то баркарор шудани кобилияти мехнати ё мукаррар гардидани маъюби чойи кор вазифа нигох дошта мешавад; — дар холати масти бар асари истеъмоли машруботи спирти, воситахои нашъадор, моддахои психотропи ё моддахои дигари мадхушкунанда хозир шудан ба кор; — ба кувваи конуни даромадани карори макомоти дахлдори давлати оид ба дуздии молу мулк ва дигар кирдорхое, ки давом додани корро истисно менамоянд; — аз тарафи корманд содир намудани хукуквайронкунихои дорои хусусияти коррупсиони, ки дар асоси санади суди имконияти минбаъд давом додани корро истисно менамоянд; — аз тарафи корманд давом додани иштирок дар корпартои баъд аз ба маълумоти у расонидани карори суд дар хусуси гайриконуни эътироф намудани корпартои ва ё манъи корпартои; — катъ гардидани ичозати корманд ба сирри давлати дар холатхои мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон; — аз тарафи рохбари макомоти ичроияи корфармо, муовини у ва ё рохбари сохтори корфармо вайрон намудани ухдадорихои мехнати, ки боиси расонидани зарари модди ба корфармо гардидааст; — рад кардани аз муоинаи тибби гузаштан барои мукаррар намудани вокеияти дар холати масти бар асари истеъмоли машруботи спирти, воситахои нашъадор, моддахои психотропи ё моддахои дигари мадхушкунанда карор доштан; — аз тарафи корманд вайрон намудани коидахои хифзи мехнат ё бехатари аз сухтор ва ё харакат дар наклиёт, ки боиси окибатхои вазнин, аз чумла чарохат ва садама гардидаанд ё метавонад гарданд; — аз тарафи корманд фош намудани маълумотхои дорои сирри давлати ё дигар сирри бо конун хифзшаванда, ки ба у хангоми ичрои ухдадорихои мехнати маълум шудаанд; — катъ кардани шартномаи мехнати бо шахси дар ду ё якчанд чой коркунанда бинобар кабули шахсе, ки дар ду ё якчанд чой кор намекунад, инчунин вобаста ба махдуд гардонидани кор дар якчанд чой, ки бо конунгузории Чумхурии Точикистон пешбини шудааст; — вайронкунии дагалонаи якдафъаинаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон аз чониби рохбари ташкилот вохидхои алохидаи он ва муовини у; — аз чониби корманде, ки бо дороихои пулию моли бевосита кор мекунад, содир намудани кирдори зиддихукукие, ки барои нисбат ба у гум шудани боварии корфармо асос мегардад; — аз чониби корманде, ки вазифахои тарбиявиро ичро менамояд, содир кардани рафтори бадахлокона, ки барои давом додани он кор мувофик намебошад; — пешниходи маълумоти нодуруст, хуччатхои калбаки ва риоя накардани дигар коидахои мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон хангоми кабул ба кор; — манфи будани натичаи кор дар давраи мухлати санчиш хангоми ба кор кабул намудан. Агар баъд аз гузаштани мухлат муносибатхои мехнати идома ёбад ва ягон тараф бекор намудани онро талаб накунад, он гох шартномаи мехнати ба мухлати нав баста мешавад ё дар сурати набудани чунин созишнома ба мухлати номуайян идомадошта хисобида мешавад. Дар ин холатхо дар шартхои шартномаи мехнати мумкин аст пардохти чаримаи ахдшикани пешбини карда шавад. Катъ шудани шартномаи мехнати дар холатхое, ки ба иродаи тарафхо вобаста намебошанд Шартномаи мехнати дар холатхои зерин, ки ба иродаи тарафхо вобаста намебошанд, катъ карда мешавад: — хангоми даъват ё ба хизмати харби дохил шудани корманд; — ба охир расидани мухлати ваколат; — хангоми ба кор баркарор шудани корманде, ки пештар ин корро ичро мекард; — хангоми эътибори конуни пайдо кардани хукми айбдоркунандаи суд, ки дар асоси он корманд ва ё корфармо — шахси вокеи ба чазои махрум кардан аз озоди махкум шудааст, халномаи суд, ки бо он корманд ва ё корфармо гайрикобили амал эътироф гаридааст ё кобилияти амали у махдуд карда шудааст ва давом додани муносибатхои мехнатиро истисно менамояд; — бинобар вафот кардани корманд ва ё корфармо — шахси вокеи, инчунин аз тарафи суд фавтида эълоншуда ё бедарак гоибшуда эътироф гардидани корманд ё корфармо — шахси вокеи; — дар сурати вайрон кардани коидахои мукарраршудаи кабул ба кор; — дар холатхои дигаре, ки конунгузории Чумхурии Точикистон пешбини кардааст. Намуна ва тартиби чори кардани дафтарчаи мехнати, инчунин номгуйи дигар хуччатхоеро, ки собикаи кории кормандро тасдик мекунанд, Хукумати Чумхурии Точикистон муайян менамояд. Ба кормандоне кормандони хонаги ва хонакороне , ки дар назди шахсони вокеи кор мекунанд, дафтарчаи мехнати кушода намешавад. Сабаби аз кор озодшави дар дафтарчаи мехнати бо нишон додани меъёри дахлдори Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон кайд карда мешавад ва дафтарчаи мехнати дар рузи охирини кор ба корманд супорида мешавад. Хангоми бо гунохи корфармо кашолкори намудан аз супоридани дафтарчаи мехнати барои хар рузи кашолкори ба корманд музди миёнаи мехнаташ дода мешавад. Ухдадории корфармо барои ба корманд додани маълумотнома дар бораи кор дар хамон ташкилот Корфармо ухдадор аст ба корманд, аз чумла ба корманди собик, аз руи хохишаш дар бораи кор дар хамин ташкилот бо нишон додани ихтисос, дарачаи касби, вазифа мансаб , вакти кор ва андозаи мехнат маълумотнома дихад. ЧАМЪОВАРИ, КОРКАРД ВА ХИФЗИ МАЪЛУМОТХОИ ШАХСИИ КОРМАНД Моддаи 57. Дар чунин холат шахсони мазкур хукуки гирифтани танхо хамон маълумотхои шахсии кормандро доранд, ки барои ичрои амалхои мушаххас ва бо риояи речаи махфи заруранд; — пахнкунии маълумотхои шахсии кормандро дар худуди ташкилот тибки талаботи мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон амали намояд; — шахсонеро, ки ба онхо ичозати дастраси ба маълумотхои шахсии корманд дода шудааст, дар бораи чунин маълумотхоро бо риояи талаботи конунгузории Чумхурии Точикистон истифода бурдан ва ба шахсони сеюм надодани онхо, ба гайр аз холатхои мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон, огох намояд. Хукукхои корманд бо максади таъмини хифзи маълумотхои шахси, ки корфармо нигох медорад Бо максади таъмини хифзи маълумотхои шахси, ки корфармо нигох медорад, корманд хукук дорад: — ба дастраси ба маълумотхои шахсии худ, хамчунин хукук барои гирифтани нусхаи кайдхое, ки дорои маълумотхои шахсии у мебошанд, ба гайр аз холатхое, ки конунгузории Чумхурии Точикистон пешбини намудааст; — ба талаби ворид намудани тагйироту иловахо, нобудсозии маълумотхои шахсие, ки чамъовари ва коркарди онхо бо вайрон намудани талаботи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон амали гардидаанд; — оид ба амали беамалии корфармо, ки ба чамъовари, коркард ва хифзи маълумотхои шахсии у алокаманди дорад, ба суд шикоят намояд. ИНТИЗОМИ МЕХНАТ Моддаи 59. Таъмини интизоми мехнат Интизоми мехнат аз чониби корфармо бо рохи мухайё намудани шароитхои зарурии ташкили ва иктисоди барои мехнати фарди ва коллективи, муносибати бошууронаи кормандон ба мехнат, усулхои боваркунони, хавасмандгардони барои мехнати содикона, хамчунин татбики чазои интизоми барои вайрон намудани интизоми мехнат таъмин мегардад. Дар холати рад намудани корманд аз додани баёнот санади дахлдор тартиб дода мешавад. Рад намудани корманд аз додани баёноти хатти наметавонад барои татбики чазои интизоми монеъ гардад. Дар холати радкунии корманд барои гузоштани имзо дар санад барои шиносои бо он, дар ин бора дар санад оид ба татбики ин чазо кайди дахлдор карда мешавад. Хангоми гайриимкон будани шинос кардани корманд бо санад, корфармо ухдадор аст санадро ба воситаи номаи огохкуни ба у равон намояд. Дар холатхои пешбининамудаи кисми 6 моддаи 323 Кодекси мазкур чазои интизоми на дертар аз як мох аз рузи эътибори конуни пайдо кардани санади суди дар бораи гайриконуни эътироф кардани корпартои дода мешавад. Дар холатхои мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон ё муайян шудани кирдори интизоми дар натичаи санчиш ё тафтиши фаъолияти молияви-хочагии корфармо дар давоми ду соли содиршавии кирдори интизоми аз чониби корманд чазои интизоми дода мешавад. Ба мухлатхои мазкур вакти истехсолоти парвандаи чинояти дохил намешавад. Агар дар давоми ин мухлат ба корманд чазои нави интизоми татбик нагардад, он гох у чазои интизоми надошта хисоб меёбад. ВАКТИ КОРИ Моддаи 66. Намудхои хафтаи кори ва низоми вакти кори Намудхои хафтаи кори хафтаи кории панчруза бо ду рузи истирохат ё хафтаи кории шашруза бо як рузи истирохат, хафтаи кории бо рузхои истирохати тагйирёбанда ва низоми вакти кори давомнокии вакти кории хамаруза баст , вакти огоз ва анчоми кор, вакти танаффус, шумораи баст дар як шабонаруз, иваз намудани рузхои кори ва гайрикори, тартиби гузаронидани кормандон аз як баст ба басти дигар дар ташкилот тибки коидахои тартиботи дохилии мехнати, дигар санадхои меъёрии дохили локали ва хангоми мавчуд набудани онхо, тибки созиши байни корманд ва корфармо мукаррар карда мешаванд. Аз як баст ба дигар баст гузаштан мутобики чадвали кори бастави сурат мегирад. Дар ин маврид давраи бахисобгири набояд аз як сол ва давомнокии вакти кории харруза смена аз 12 соат зиёд бошад. Холатхои истисноии истифодаи изофакори Холатхои истисноии истифодаи изофакори инхоянд: — ичрои корхое, ки барои мудофиаи кишвар, пешгири ва рафъи окибатхои офатхои табии ва хатари умум зарур мебошанд; — ичрои корхо барои рафъи холатхои тасодуфи ва гайричашмдошт, ки фаъолияти муътадили истехсолотро халалдор месозанд; — зарурати ба охир расонидани корхои шуруъгардида, ки ба ичро расонидани онхо бинобар сабабхои техники, гайричашмдошт, тасодуфан ба таъхир афтодани истехсолот дар давоми вакти мукаррарии кори гайриимкон аст агар катъи кори шуруъгардида боиси харобии маводу тачхизот гардад ; — ичрои корхои муваккати оид ба таъмир ва баркарорсозии тачхизоту иншооте, ки вайрон будани онхо боиси катъ шудани кори аксарияти кормандон мегардад; — давом додани кор дар истехсолоти муттасил амалкунанда дар сурати ба кор хозир нашудани корманди ивазкунанда, дар ин холат корфармо ухдадор аст, ки барои бо корманди дигар иваз намудани корманди навбатдор чорахои фаври андешад; — ичрои корхои боркуни ва борфарори ва корхои ба он вобаста дар наклиёт дар сурати зарурати холи кардани анборхои ташкилоти наклиёт, инчунин барои бор кардан ва фаровардани борхои воситаи наклиёт ба максади пешгирии чамъшавии бор дар нуктахои интиколу кабули бор ва бекористии воситахои наклиёт. Хисобкунии соатхои изофакори, кор дар бастхои шабона, рузхои истирохат, рузхои ид, рузхои сафари хизмати алохида бурда мешавад. ВАКТИ ИСТИРОХАТ Моддаи 82. Намудхои вакти истирохат Вакти истирохат аз намудхои зерин иборат аст: — танаффусхо дар давоми рузи кори дамгири, хурокхури, дохилибасти ва махсус ; — танаффусхо байни рузхои басти кори; — рузхои истирохат истирохати бефосилаи хархафтаина ; — рузхои иди гайрикори; — рухсати хо. Давомнокии мушаххаси ин танаффусхо дар коидахои тартиботи дохилии мехнати, чадвали кори бастхо ва ё шартномаи байни корманд ва корфармо мукаррар мегардад. Танаффус бояд на дертар аз чор соат баъд аз огози кор дода шавад. Номгуйи чунин корхо дар шартномаи коллективи агар шартномаи коллективи баста нашуда бошад — аз тарафи корфармо бо машварати пешаки бо намояндагони кормандон муайян мегардад, чойи истирохат ва хурокхури аз тарафи корфармо мукаррар карда мешавад. Намуди ин гуна корхо, давомноки ва тартиби додани чунин танаффусхо дар шартномаи коллективи муайян карда мешаванд агар шартномаи коллективи баста нашуда бошад — бо мувофикаи намояндагони кормандон аз тарафи корфармо мукаррар карда мешавад. Корфармо ухдадор аст бо бинохое, ки барои танаффусхои дар кисмхои 1 ва 2 моддаи мазкур пешбини гардидаанд, таъмин намояд. Давомнокии танаффусхо байни рузхои бастхои кори Давомнокии танаффусхо байни рузхои бастхои кории корманд аз 12 соат набояд камтар бошад. Рузи истирохати дуюм, дар хафтаи панчрузаи кори, тибки чадвали кории ташкилот мукаррар карда мешавад. Хар ду рузи истирохат пайи хам дода мешавад. Манъи кор дар рузхои истирохат. Чуброни кори рузхои истирохат ва вакти дамгири Кор дар рузхои истирохат ва дар вакти дамгири мувофики хохиши корманд бо додани рузи дигари истирохат ва ё дар шакли пули ба андозаи мукаррарнамудаи моддаи 154 Кодекси мазкур чуброн карда мешавад. Хукук ба рухсатии мехнатии асосии харсолаи камтарин ва рухсатии мехнатии асосии харсолаи дарозкардашуда Кормандон хукук доранд, новобаста аз корфармо ва намуди шартномаи мехнатии бо онхо басташуда, шакли ташкилию хукукии ташкилот ва музди мехнат ба рухсатии мехнатии асосии харсолаи камтарин ё рухсатии мехнатии асосии харсолаи дарозкардашуда бароянд. Рухсатихои иловагии харсола Корфармо ухдадор аст ба шахсони зерин рухсатихои иловагии харсола дихад: — ба кормандоне, ки дар корхои шароити зарарнок ва вазнин кор мекунанд; — ба кормандоне, ки корашон хусусияти махсус дорад; — ба кормандоне, ки дар шароити номусоиди табиию иклими кор мекунанд; — ба кормандони рузи кориашон ба меъёр гирифтанашуда; — дар мавридхои дигаре, ки дар санадхои конунгузори ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи пешбини шудаанд. Хукуки корфармо оид ба тагйир додани соли кории корманд Агар мачмуи даврахое, ки тибки моддаи 102 Кодекси мазкур ба соли кори дохил мешавад, аз 12 мохи пурраи таквими кам бошанд, соли кории корманд ба вакти нарасидаи он тагйир дода мешавад. Шартхои додани рухсатии мехнати барои солхои дуюм ва минбаъдаи кори Рухсатии мехнати асоси ва иловаги барои солхои дуюм ва минбаъдаи кори хар вакти соли кори мувофики навбати додани рухсатихои мехнати дода мешавад, агар дар Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон холатхои дигар пешбини нашуда бошанд. Додани рухсатии харсола ба шахсоне, ки аз профилакторияхои табобатию мехнати баргаштаанд Ба шахсоне, ки аз профилакторияхои табобатию мехнати баргаштаанд, рухсатихои харсола барои муддати кори вокеи дар чойи кори охирин дода мешавад. Окибати бе асоси конуни ва ризоияти корфармо рад намудани истифодаи рухсатии мехнати аз чониби корманд Агар рухсатии мехнати бо риояи талаботи мукарраргашта пешниход карда шавад, аммо корманд истифодаи онро дар мухлати муайяншудаи он то охири соли кори бе асоси конуни рад кунад, корфармо хукук дорад рухсатии кормандро ба вакти дигар нагузаронад ва истифода нашудани рухсатиро бо маблаги пули чуброн накунад, ба гайр аз холатхое, ки дар кисми 1 моддаи 118 Кодекси мазкур пешбини шудаанд. Ба кисмхо чудо кардани рухсатии мехнати. Узрнок будани сабабхои дода шудани чунин рухсатиро корфармо бахо медихад, агар дар созишнома ва шартномахои коллективи тартиби дигар мукаррар нашуда бошад. Дар ин холат санаи аз кор озод шудан рузи охирини рухсати хисоб карда мешавад. Дар ин холат амали шартномаи мехнати то ба охир расидани рухсати дарозкардашуда ба хисоб меравад. Агар то рузи аз кор озод шудан корманд як кисми соли кори мехнат карда бошад, чубронпули мутаносибан ба вакти кори кардашуда пардохт карда мешавад. ТАЙЁРИИ КАСБИ, АЗНАВТАЙЁРКУНИ, ТАКМИЛИ ИХТИСОС ВА ТАЧРИБАОМУЗИИ КОРМАНДОН Моддаи 120. Агар хафтаи кор аз панч руз иборат бошад, микдори умумии соатхои аз кор озод кардани корманд вобаста ба давомнокии басти кори зимни боки мондани микдори соатхои озод аз кор тагйир меёбад. Кафолатхои давлатии бакортаъминкуни Давлат ба шахрвандон дар сохаи шугли ахоли кафолатхои зерин медихад: — хифз намудан аз тамоми шаклхои табъиз ва таъмини имконияти баробар барои гирифтани касб ва кор; — тайёркунии касби, азнавтайёркуни, такмили ихтисоси бекорон, кормандон ва шахсони камбизоат, ки ба нигохубини кудакони то 3 сола машгуланд, инчунин ташкили корхои чамъияти барои бекорон; — тайёркунии касби, азнавтайёркуни, такмили ихтисос, ташкили корхои чамъияти барои кормандоне, ки низоми нопурраи вакти кориро бо назардошти тагйир ёфтани истехсолот дар ташкилот доранд, инчунин хангоми азнавташкилдихи ва ё кам шудани хачми кор аз чониби корфармо; — мусоидат барои рушди фаъолияти сохибкории хурду миёна; — ташкили миёнарави дар сохаи мехнат ва шугл; — пешниходи хизматрасонии касби ва рохнамои, маълумот оид ба чойхои кории холи; — рохнамоии низоми тахсилоти касби барои тайёр намудани мутахассисон мувофики талаботи бозори мехнат; — тахия ва татбики чорабинихо чихати ошкор ва конунигардонии муносибатхои мехнати; — дар созишномахои сармоягузори мукаррар намудани ухдадории сармоягузор оид ба тайёркунии касби, таъсиси чойхои нави кори ва нигох доштани чойхои кории мавчуда; — ташкили шароит барои рушди тайёркунии касби, азнавтайёркуни ва такмили ихтисос бевосита дар ташкилот; — хамкории мутакобилаи макомоти ваколатдор бо корфармоён оид ба масъалахои шугл; — таъмини шароит барои бакортаъминкунии шахсоне, ки конунгузории Чумхурии Точикистон пешбини намудааст. Хукукхои шахрвандон дар самти бакортаъминкуни Шахрвандон хукук доранд ба: — интихоби озодонаи намуди фаъолият ва касб тарики мурочиати бевосита ба корфармоён, инчунин тавассути миёнаравии макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли; — чустучуи мустакилонаи кор ва бакортаъминкуни, аз чумла дар хорича; — гирифтани машварат ва маълумот аз макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли; — иштирок дар корхои чамъияти. Миёнарави дар муносибатхои мехнати Миёнарави дар муносибатхои мехнати аз чониби макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли бо роххои зерин амали карда мешавад: — иттилоотонии шахрвандон дар бораи имконияти дарёфти кор ва ба корфармоён дар бораи имконияти таъмин бо кувваи кори; — мусоидат ба шахрвандон дар интихоби кор; — ба шахрвандон додани роххати бакортаъминкуни ва пешниходи он ба корфармо барои чойи кори холи; — таъсиси манбаи маълумот дар бораи бозори мехнат; — бакайдгирии мурочиати шахрвандон; — хизматрасони дар муайян намудани касб; — хамкории мутакобила бо корфармоён оид ба масъалахои бакортаъминкуни дар асоси шартнома. БАМЕЪЁРГИРИИ МЕХНАТ Моддаи 132. Барои ичрои ухдадорихои чудогона ва хачми кор корфармо метавонад меъёрхои хизматрасони ё меъёрхои шумораи кормандонро муайян намояд. Кафолатхои давлатии ташкили бамеъёргирии мехнат Кафолатхои давлатии ташкили бамеъёргирии мехнат аз инхо иборатанд: — таъмини тахияи меъёрхои намунавии аз чихати техники асосноккардашуда оид ба мехнат аз чониби макомоти давлати; — назорати корфармоён оид ба тахия, чори ва аз нав дида баромадани меъёрхои мехнат. Талабот барои тахияи меъёрхои мехнат Хангоми тахияи меъёрхои мехнат бояд талаботи зерин таъмин карда шаванд: — сифати меъёрхои мехнат, наздиккунии муносиби онхо ба сарфи мехнати зарури; — муайян намудани меъёрхо барои мехнати якхела, ки дар шароити ташкили ва техникии шабех ичро мегарданд; — такмили меъёрхои мехнат дар асоси дастовардхои илм ва техника; — бамеъёргирии намудхои коре, ки барои онхо муайян намудани меъёрхои мехнат зарур ва максаднок мебошад; — аз нигохи техники илми асоснок будани меъёрхои мехнат. Хусусиятхои танзими бамеъёргирии мехнат Тартиби пешниход, барраси ва мувофика намудани меъёрхои мехнат дар ташкилот, новобаста аз шакли ташкилию хукуки барои хизматрасони мол, кор , ки тавассути он танзими давлатии тарофахо нарххо, хачми пардохтхо чори мегарданд, аз чониби макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли мукаррар карда мешаванд. МУЗДИ МЕХНАТ Моддаи 139. Ченаки сарфи мехнат меъёрхои мехнатие меъёри коркард, меъёри вакт, меъёри хизматрасони мебошанд, ки онхоро корфармо дар мувофика бо намояндагони кормандон дар асоси хадди акали музди мехнат, меъёрхои тарифи ва коэффитсиентхои байнидарачави, мувофики сатхи дастовардхои техники, технологи ва ташкили истехсолот дар холати барои кормандон мухайё намудани шароити муътадили кор мукаррар мекунад. Музди мехнат камтар аз андозаи хадди акали мукаррарнамудаи давлат буда наметавонад ва бо ягон хадди аксар махдуд карда намешавад. Корфармо ухдадор аст ба корманд барои ичрои кори баробарарзиш музди мехнати якхела дихад. Ба зарари корманд тагйир додани шарту шароити пардохти музди мехнат манъ аст. Тарифкунонии кор ва ба кормандон додани дарачахои тарифи аз руи Маълумотномаи ягонаи тарифию тахассусии кор ва касби кормандон ва Маълумотномаи ягонаи тахассусии мансабхои рохбарон, мутахассисон ва хизматчиёни давлати сурат мегиранд, ки онхоро Хукумати Чумхурии Точикистон тасдик мекунад. Индексатсияи музди мехнат Зиёд шудани музди мехнат индексатсияи музди мехнатро дар бар мегирад, ки аз чониби корфармо бо тартиби мукаррарнамудаи шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи ё санадхои корфармо бо назардошти сатхи таварруми давраи дахлдори муайяннамудаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон амали карда мешавад. Музди мехнат дар шароити махсус Барои корхои вазнин, корхо дар шароити мехнати зарарнок ва махсусан зарарнок аз руи тартиби муайяннамудаи Хукумати Чумхурии Точикистон ё макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли, инчунин аз руи шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи музди мехнати баланд мукаррар карда мешавад. Дар чунин холатхо микдори иловапули бояд на камтар аз понздах фоизи маоши кори якчояшавандаро ташкил дихад. Дар ин маврид ба кормандоне, ки дар доираи меъёри якмохаи вакти кори кор карда, мохона мегиранд, музди мехнат илова ба мохона на камтар аз андозаи яккаратаи ставкаи соатбайъ ё рузбайъ ва агар кор зиёда аз меъёри якмоха ичро шуда бошад, музди мехнат ба андозаи на кам аз ставкаи дукаратаи соатбайъ ё рузбайъ илова ба мохона пардохт карда мешавад. Хангоми барои кормандони бо музди мехнати вактбайъ дар ду якчанд чой коркунанда мукаррар намудани супоришхои меъёри, музди мехнат барои натичаи нихоии хачми кори ичрошудаи вокеи пардохт карда мешавад. Барои нукси кисман бо айби корманд рухдода музди мехнат бо нархи пасттар, вобаста ба дарачаи коршоямии арзиши махсулот, ки корфармо баъд аз мувофика бо намояндагони кормандон муайян мекунад, пардохт карда мешавад. Барои чунин хизматрасони аз корманд маблаг ситонида намешавад. Сарчашмаи воситахо барои музди мехнат Сарчашмаи воситахо барои музди мехнати кормандони ташкилотхое, ки тибки хисоби хочаги фаъолият мекунанд, як кисми даромади аз фаъолияти хочагидории онхо ба дастомада ба хисоб рафта, барои ташкилотхое, ки аз бучети давлати маблаггузори мешаванд, воситахои аз бучети дахлдор чудогардида мебошад. Дар чунин холатхо корфармо хукук дорад, дар бораи нигох доштани маблаг дар муддати на камтар аз як мохи рузи охирини мухлати муайяншудаи баргардонидани пешпардохт, чуброни карзхо ва ё аз рузи нодуруст гузаронидани маблаг супориш дихад; — хангоми аз кор озод намудани корманд то охири соли корие, ки дар он корманд аллакай рухсатии мехнати гирифтааст, барои рузхои корнакардаи рухсати. Агар корманд бо асосхои дар сархатхои якум, дуюм ва панчуми кисми 1 моддаи 42 ва сархати якуми моддаи 48 Кодекси мазкур аз кор озод шуда бошад, инчунин хангоми фиристонидан ба тахсил, ба нафака баромадани корманд ва дар холате, ки дар рузи аз кор озод шудан корманд маблаги барои пардохт хисобшударо надошта бошад, маблаг барои ин рузхо аз музди мехнат нигох дошта намешавад; — хангоми чуброни зараре, ки бо гунохи корманд ба корфармо расонида шудааст, ба андозаи на зиёдтар аз музди миёнаи мохонаи корманд моддаи 189 Кодекси мазкур. Дар ин холатхо андозаи нигохдошташаванда аз 70 фоизи музди мехнат зиёд буда наметавонад. КАФОЛАТ ВА ЧУБРОНПУЛИХО Моддаи 164. Кафолатхо хангоми ичрои вазифахои давлати ва чамъияти Корфармо ухдадор аст кормандро дар муддати ичро кардани вазифахои давлати ва чамъиятии пешбининамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон аз кор рухсат дода, чойи кораш вазифааш ва музди миёнаи мехнаташро нигох дорад. Кафолатхо ба кормандони аз кор озодшуда вобаста ба даъват ба хизмати харбии мухлатнок Кормандон, ки вобаста ба даъват ба хизмати харбии мухлатнок аз кор озод карда мешаванд сархати якуми моддаи 48 Кодекси мазкур , баъд аз ба анчом расидани мухлати хизмат мутобики конунгузории Чумхурии Точикистон бо чойи кори пештара ё кори баробарарзиш таъмин карда мешаванд. Кафолатхо хангоми ичрои ухдадорихо ба манфиати кормандони ташкилот Шарти аз кор озод намудани кормандро чихати ичрои ухдадорихое, ки ба манфиати хамаи кормандони ташкилот мебошад, инчунин андозаи пардохтхои кафолатнокро дар ин муддат созишнома ва шартномахои коллективи ё корфармо бо мувофикаи намояндагони кормандон мукаррар мекунанд. Кафолат барои рохбарони ташкилот ва кормандоне, ки вазифаи умумии идоракунии ташкилотро ба чо меоранд Хангоми катъ намудани шартнома бо рохбари ташкилот ва кормандоне, ки вазифаи умумии идоракунии ташкилотро ичро мекунанд, молики нав вобаста ба иваз шудани молик ухдадор аст ба хар кадоми онхо на камтар аз музди мехнати шашмоха чубронпули дихад. Кафолатхо барои гурухи алохидаи кормандон Кафолатхо ба гурухи алохидаи кормандон: донорхо, ихтироъкорон, навоварон, кормандоне, ки барои такмили ихтисос фиристода мешаванд ва кормандони дигар тибки тартиби мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон дода мешаванд. Тартиби хисоб кардани музди миёнаи мехнат Тартиби хисоб кардани музди миёнаи мехнати кормандро дар хамаи холатхо пардохти кафолатнок хангоми ичрои вазифахои давлати ё чамъияти, хангоми пардохти музди мухлати рухсати, хангоми пардохти музди мехнати давраи гузаронидан ба кори дигар, дар холати чуброни зарар , ба гайр аз музди миёнаи мехнат хангоми таъйин намудани нафака Хукумати Чумхурии Точикистон мукаррар мекунад. Чуброни харочоти ичрои кор Харочоти иловагии кормандро, ки бо ичрои ухдадорихои мехнати вобаста аст, бояд корфармо тибки шарту тартиби мукарраркардаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон ва шартномаи мехнати чуброн намояд. Хангоми ба рох баромадан то соати 24 рузи рафтан ба шабонарузи чори хисоб карда шуда, пас аз соати 00 ба шабонарузи оянда дохил мешавад. Чуброни харочоти корманд хангоми ба махалли дигар ба кор кабул намудан, гузарондан ва ба кор фиристонидан 1. Барои кормандон, шахсоне, ки тахсилро хатм намуда, ба махалли дигар ба кор мегузаранд ё бо роххат аз чойи дигар ба кор омадаанд, бо тарзи муташаккилона ё бо мувофикаи пешаки бо бастани шартнома ё дархост ба кор кабул шудаанд, чунин чубронхо муайян мешаванд: — арзиши рохкирои корманд, шахсоне, ки тахсилро хатм намудаанд ва аъзои оилаи онхо зану шавхар, кудакон ва падару модари зану шавхар, ки дар нигохубини онхо карордошта, якчоя хамрохи онхо омадаанд , ба хамон шароите, ки корманд ба сафари хизмати фиристода мешавад; — харочоти кашонидани молу мулк бо наклиёти автомобили ё рохи охан истифодаи умуми дар хачми 500 килограмм барои худи корманд, шахсони хатмкардаи тахсил ва то 150 килограмм барои хар як хамсафари аъзои оила тибки созишномаи тарафхо метавонад харочоти кашонидани моликият дар хачми зиёдтар пардохт карда шавад ; — харочоти шабонарузи барои хар як рузи сафар — ба андозае, ки барои сафари хизмати пешбини шудааст; — кумакпулии яквакта барои худи корманд, шахси хатмкардаи тахсил — ба андозаи музди мохонаи тарифи дар чойи нави кор ва ба хар як аъзои оила — ба андозаи чоряки хиссаи кумакпулии худи корманд, шахсони хатмкардаи тахсил. Холатхои баргардонидани чубронхо хангоми ба махалли дигар ба кор омадан 1. Чубронхое, ки пардохти онхо дар моддахои 179 ва 180 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, максаднок буда, масъулиятро барои онхо корфармое, ки корманд ба у ба кор гузаронида, равона ё кабул карда мешавад, ба зимма дорад. ЧАВОБГАРИИ МОДДИИ ТАРАФХОИ ШАРТНОМАИ МЕХНАТИ Моддаи 183. Чавобгарии моддии корфармо барои зараре, ки ба молу мулки корманд расонидааст Корфармо ухдадор аст, зарари ба молу мулки корманд расонидаашро мувофики шартхои шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи пурра чуброн намояд. Дар холати мавчудияти пардохти сугуртави корфармо ухдадор аст фаркияти маблаги сугуртави ва хачми зарари вокеиро ба корманд чуброн намояд. Хадди чавобгарии моддии корманд Корманд барои зарари расонидашуда дар доираи музди миёнаи мохонаи худ чавобгарии модди дорад, ба истиснои холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур. Дар ин холат корманд дар бораи чуброни зарар бо зикри мухлати мушаххаси пардохт ба корфармо ухдадории хатти пешниход мекунад. Фармоиш на дертар аз ду хафтаи ошкор шудани зарар кабул карда мешавад. Ин маком хамчунин хукук дорад, ки чуброни зарарро аз рохбар бо тарики суди ситонад. БАРРАСИИ БАХСХОИ МЕХНАТИИ ФАРДИ Моддаи 198. Бахсхои мехнатии фарди Бахсхои мехнатии фарди дар натичаи ба мувофика нарасидани корфармо ва корманд хангоми мавчудияти ихтилофот дар татбики санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат ва шароити мехнат ба миён омада, тартиби халли онхо дар шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи пешбини мегарданд. Аъзои комиссияи созиш аз хисоби корфармо бо санади корфармо таъйин карда мешаванд. Аъзои комиссияи созиш дар чаласаи якуми ташкилии худ бо аксарияти овозхо аз хисоби аъзои худ раис ва котиби комиссияро интихоб менамоянд. Баррасии бахс дар гоибии корманд ё намояндаи у танхо дар асоси аризаи хаттии корманд ичозат дода мешавад. Дар мавриди хозир нашудани корманд ё намояндаи у ба чаласаи комиссияи мазкур, баррасии бахси мехнати мавкуф гузошта мешавад. Хангоми маротибаи дуюм бе сабабхои узрнок хозир нашудани корманд ё намояндаи у, комиссияи созиш метавонад дар бораи аз барраси гирифтани масъалаи бахси карор кабул намояд, ки он кормандро аз хукуки такроран пешниход намудани ариза дар бораи такроран барраси намудани бахси мехнати дар доираи мухлати мукарраркардаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон махрум карда наметавонад. Бо талаби комиссия рохбари ташкилот ухдадор аст, дар мухлати мукарраргардида хуччатхои заруриро пешниход намояд. Дар сурати кабул карда нашудани карори дахлдор, масъала такроран аз нав барраси карда мешавад. Бо талаби аризадиханда ё як нафар аз аъзои комиссия, овоздихии пинхони гузаронида мешавад. Хангоми аз чониби корфармо ба таъхир андохтани ичрои карор дар бораи ба чойи кор баркарор кардан, макомоти баррасикунандаи бахсхои мехнатии фарди дар бораи ба корманд пардохт кардани музди миёнаи мохонааш ё фаркияти музди мехнати дар давраи ба таъхир мондан, карор мебарорад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ ГУРУХИ АЛОХИДАИ КОРМАНДОН БОБИ 15. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ БА СИННИ ХАЖДАХ НАРАСИДА Моддаи 207. Хукуки кормандони ба синни хаждах нарасида дар муносибатхои мехнати Хукуки кормандони ба синни хаждах нарасида дар муносибатхои мехнати бо хукуки дигар кормандон баробар буда, онхо дар хифзи мехнат, вакти кор, вакти истирохат ва дигар шароити мехнат аз кафолатхои иловагии мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон истифода мебаранд. Катъи шартномаи мехнати бо талаби падару модар, васи парастор ё макомоти ваколатдор Агар идома додани кор ба саломатии кормандони аз синни хаждах хурд зарарнок ё бо зарари дигар вобаста бошад, падару модар, васи парастор ё макомоти ваколатдор хукук доранд, ки катъи шартномаи мехнатиро талаб намоянд. Муоинаи хатмии тиббии кормандони ба синни хаждах нарасида Бо кормандони ба синни хаждах нарасида, шартномаи мехнати танхо баъд аз муоинаи хатмии тиббии онхо баста мешавад. Минбаъд кормандон то ба синни хаждах расидан хар сол аз муоинаи хатмии тибби мегузаранд. Давомнокии вакти кори барои кормандони ба синни хаждах нарасида Барои кормандони ба синни хаждах нарасида давомнокии вакти кутохи кори мукаррар карда мешавад: — барои кормандони аз чордахсола то шонздахсола — на зиёда аз 24 соат дар як хафта; — барои кормандони аз шонздахсола то хаждахсола — на зиёда аз 35 соат дар як хафта; — барои таълимгирандагони муассисахои таълими, ки якчоя дар давраи соли тахсил кор ва тахсил мекунанд, аз чордахсола то шонздахсола — 2,5 соат дар як руз ва аз шонздахсола то хаждахсола — 3,5 соат дар як руз. Хусусияти речаи мехнат ва истирохати кормандони ба синни хаждах нарасида Чалб намудани кормандони ба синни хаждах нарасида ба корхои шабона, изофакори, ба хисобгирии якчояи вакти кори, фиристонидан ба сафари хизмати ва ичрои корхои вахтави, инчунин бозхондани онхо аз рухсатии харсолаи мехнатии пардохтшаванда манъ аст. Махдудияти чавобгарии моддии кормандони ба синни хаждах нарасида Бо кормандони ба синни хаждах нарасида бастани шартнома оид ба чавобгарии пурраи модди манъ аст. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ ЗАНОН ВА ДИГАР ШАХСОНИ ДОРОИ УХДАДОРИХОИ ОИЛАВИ Моддаи 215. Шахсони зикршударо вориси ташкилоти бархамхурда бо кор таъмин мекунад ва дар сурати набудани ворисон ба онхо дар интихоби кори мувофик ва бо кор таъмин кардан макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли ёрии хатми расонда, дар ин давра онхоро бо кумакпулихои мукарраркардаи конунгузории Чумхурии Точикистон таъмин менамояд. Корфармо ин шахсонро инчунин дар холати катъи шартномаи мехнати бинобар гузаштани мухлати он бояд бо кор таъмин намояд. Дар ин давра, аммо на зиёда аз се мохи анчоми мухлати шартномаи мехнати, музди мехнати онхо нигох дошта мешавад. Мукаррар кардани вакти нопурраи кори барои занон ва дигар шахсоне, ки ухдадорихои оилави доранд Корфармо ухдадор аст, дар асоси аризаи зани хомила ва дигар шахсони ухдадорихои оилави дошта, ки кудаки то чордахсола ё кудаки маъюбро нигохубин мекунанд, инчунин ба корманде, ки нигохубини аъзои бемори оиларо мутобики хулосаи тибби амали менамояд, речаи вакти рузи нопурраи кори ё хафтаи нопурраи кори мукаррар намояд. Махдудияти истифодаи чамъи бахисобгирии вакти кори барои занони хомила Истифодаи чамъи хисоби вакти кори барои занони хомила ичозат дода намешавад, агар давомнокии рузи кори басти кори аз хашт соат зиёд бошад. Хангоми ба кор кабул накардани зани хомила, занон ё дигар шахсони дорои ухдадорихои оилави, ки кудаки то сесола ё кудаки маъюб доранд, корфармо ухдадор аст, ки сабабхои ба кор кабул накарданашро хатти хабар дихад. Шахсони мазкур метавонанд аз саркашии корфармо барои кабул кардан ба кор ба суд мурочиат намоянд. Рухсатии кормандоне, ки кудакони навзодро фарзандхонд кардаанд ё васии онхо мебошанд Ба кормандоне, ки кудакони навзодро тибки конунгузории Чумхурии Точикистон фарзандхонд кардаанд ё васии онхо мебошанд, барои давраи фарзандхонди мукаррар шудани васоят ва то хатми хафтод хангоми фарзандхонд кардани ду кудаки навзод — яксаду дах рузи таквими аз рузи таваллуди кудак барояшон рухсати дода, кумакпули аз хисоби сугуртаи давлатии ичтимоии ин давра пардохта, бо хохиши онхо барои то расидан ба як солу шашмохаги ва сесолаги нигохубин кардани кудакашон моддаи 224 Кодекси мазкур рухсати дода мешавад. Кафолат ва имтиёзхо ба шахсоне, ки кудаконро бе модар тарбия мекунанд Кафолат ва имтиёзхои зани кудакдор ба падароне, ки кудакро бе модар тарбия мекунанд дар холати фавти модар, аз хукуки модари махрум шудан, дуру дароз дар муассисаи табобати будан ва дар дигар холатхои кудакро парастори карда натавонистани модар , инчунин ба васии парастори ноболигон татбик мешаванд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ ДАР ДУ ЯКЧАНД ЧОЙ КОРКУНАНДА Моддаи 228. Хангоми дар дигар ташкилот ба кори вазнин ё кор дар шароити барои саломати зарарноку хатарноки шароити мехнати кабул намудан бо тартиби дар ду якчанд чой кор кардан бошад, корманд ухдадор аст, ки дар бораи хусусият ва шароити мехнат дар чойи кори асоси маълумот пешниход намояд. Хуччатхои иловагие, ки барои бастани шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой кор кардан заруранд Барои бо дигар корфармо бастани шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой кор кардан илова ба хуччатхои пешбиникардаи моддаи 26 Кодекси мазкур корманд маълумотнома дар бораи хусусият ва шароити мехнати чойи кори асоси чойи кор, вазифа мансаб , шароити мехнат пешниход мекунад. Давомнокии вакти кории дар ду якчанд чой кор кардан Давомнокии умумии рузи кории чойи кори асоси ва кори дар ду якчанд чой кор кардан аз меъёри давомнокии кори хамарузаи мукарраркардаи моддаи 74 Кодекси мазкур набояд аз 4 соат зиёд бошад. Махдудияти бастани шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой кор кардан Бастани шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой коркардан ба кормандони синнашон аз хаждах хурд, кормандоне, ки дар шароитхои вазнин, зарарнок ва ё хатарноки мехнат фаъолият менамоянд, ичозат дода намешавад. Асосхои иловагии катъ намудани шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой кор кардан бо ташаббуси корфармо Шартномаи мехнати оид ба дар ду якчанд чой кор кардан, сарфи назар аз асосхои мукаррарнамудаи моддаи 42 Кодекси мазкур бо ташаббуси корфармо дар холате катъ карда мешавад, ки агар бо корманд хамчун кори асоси шартномаи мехнати баста шавад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНЕ, КИ БА КОРХОИ ВАЗНИН, ЗЕРИЗАМИНИ ВА ШАРОИТИ МЕХНАТАШОН ЗАРАРНОК МАШГУЛАНД Моддаи 236. Музди мехнати кормандоне, ки ба корхои вазнин, зеризамини ва ё шароити мехнаташон зарарнок машгуланд Музди мехнати кормандоне, ки ба корхои вазнин, зеризамини ва ё шароити мехнаташон зарарнок машгуланд, дар фаркият бо музди мехнати кормандоне, ки дар корхои шароити мехнаташ мукаррари фаъолият менамоянд, бо рохи баланд бардоштани маоши вазифави ва ё иловапули, вале на кам аз мукаррароти конунгузории Чумхурии Точикистон, созишномахои сохави ва ё шартномахои коллективи, ки дар асоси андозаи музди мехнати камтарин пешбини намудаанд, мукаррар карда мешавад. Таъмини сихатии корманд ва бехатарии шароити мехнат Ба кормандони ташкилот вобаста ба шароити мехнат аз хисоби маблагхои корфармо либос ва пойафзоли махсус, дигар воситахои мухофизати инфироди, моддахои шустушуй ва тамиз, шир, хуроки табобатию пешгирикунанда дода мешаванд, ки аз меъёри мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон кам буда наметавонанд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНЕ, КИ БО КОРХОИ МАВСИМИ МАШГУЛАНД Моддаи 239. Корхои мавсими Корхое, ки вобаста ба шароитхои иклими ва ё дигар холатхои табии дар давраи муайян мавсим , дар муддати на зиёда аз шаш мох ичро карда мешаванд, хамчун корхои мавсими ба хисоб гирифта мешаванд. Асосхои иловагии бекор кардани шартномаи мехнати бо ташаббуси корфармо бо кормандоне, ки ба корхои мавсими машгуланд Шартномаи мехнати бо ташаббуси корфармо бо кормандоне, ки ба корхои мавсими машгуланд, гайр аз асосхое, ки дар моддаи 42 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, мумкин аст, бо ташаббуси корфармо дар холатхои зерин бекор карда шаванд: — боздошта шудани кори корфармо дар мухлати зиёда аз ду хафта бо сабаби хусусияти истехсоли; — ба кор хозир нашудани корманд пайдархам дар мухлати як мох бо сабаби корношоямии муваккати. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ БО УСУЛИ ВАХТАВИ КОРКУНАНДА Моддаи 243. Махдудият дар кори усули вахтави Ба корхои бо усули вахтави ичрошаванда, кормандоне, ки ба синни 18 нарасидаанд, занони хомиладор, маъюбони гурухи I ва II ичозат дода намешаванд. Дигар кормандон метавонанд ба корхои хусусияти вахтавидошта чалб карда шаванд, агар чунин корхо ба онхо дар асоси хулосаи тибби манъ карда нашуда бошанд. Хамзамон мачмуи давомнокии вакти кор барои давраи хисоботи набояд аз меъёри мукаррарнамудаи Кодекси мазкур зиёд бошад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ ХОНАГИ Моддаи 247. Татбик ва бекор кардани чазои интизоми Татбик ва бекор кардани чазои интизоми нисбати корманди хонаги бо шартномаи мехнати, ки намунаашро макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли тасдик мекунад, мукаррар карда мешавад. Халли бахсхои мехнатии фарди Бахсхои мехнатии фарди байни корманди хонаги ва корфармо бо мувофикаи тарафхо ва ё тарики суди хал карда мешаванд. Катъ кардани шартномаи мехнати бо корманди хонаги Катъ кардани шартномаи мехнати бо корманди хонаги дар асоси мукаррароти пешбининамудаи шартномаи мехнати бо риояи талаботи Кодекси мазкур ба амал бароварда мешавад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ ХОНАКОР Моддаи 252. Речаи вакти кори ва вакти истирохат, шартхои таъмини бехатари ва хифзи мехнати кормандони хонакор Речаи вакти кори ва вакти истирохат, хусусиятхои назорати корфармо барои риояи тартиби вакти кори, шартхои таъмини бехатари, хифзи мехнат ва риояи ин шартхо барои кормандони хонакор бо шартномаи мехнати мукаррар карда мешаванд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ КОРМАНДОНИ БО КОРИ ФОСИЛАВИ ДИСТАНСИОНИ МАШГУЛБУДА Моддаи 255. Кори фосилави дистансиони Шакли махсуси раванди мехнат, ки берун аз махалли чойгиршавии корфармо бо истифода аз технологияи иттилоотию коммуникатсиони ичро карда мешавад, кори фосилави дистансиони хисобида мешавад. Дар холатхое, ки корманд воситахои коммуникатсионии худро доимо истифода мебарад, корфармо онро чуброн менамояд. Хачм ва тартиби пардохти он бо розигии корманд мукаррар карда мешаванд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ МАЪЮБОН Моддаи 258. Махдудияти кори шабона, изофакори, кор дар рузхои истирохат ва иди гайрикори, фиристодани кормандони маъюб ба сафари хизмати Чалб намудани маъюбон ба кори шабона, изофакори, дар рузхои истирохат ва иди гайрикори, фиристодани кормандони маъюб ба сафари хизмати танхо бо розигии хаттии онхо ичозат дода мешавад, агар чунин кор бо нишондодхои тибби манъ карда нашуда бошад. Пешниходи рухсатии мехнатии харсолаи пардохтшаванда ба корманди маъюб Ба корманди маъюб хар сол рухсатии мехнатии пардохтшаванда тибки чадвали рухсатихо, ки корфармо бо розигии онхо тасдик намудааст, бо риояи меъёрхои моддаи 94 Кодекси мазкур дода мешавад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ ХАЙАТИ ТЕХНИКИ ВА ХИЗМАТРАСОНИ МАКОМОТИ ДАВЛАТИ Моддаи 264. Гузаронидани хизматчии граждани ба кор ба дигар макомоти давлати Хизматчии граждани дар асоси аризаи хаттиаш бо мувофикаи байни рохбарони ташкилотхои дахлдор мумкин аст ба дигар макомоти давлати гузаронида шавад. Кафолат ва чубронхо ба хизматчии граждани Ба хизматчии граждани кафолат ва чубронхои дар Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон пешбинигардида татбик мегардад. Пардохти музди мехнати хизматчии граждани Низоми пардохти музди мехнати хизматчии гражданиро, ки аз хисоби бучети давлати анчом дода мешавад, Хукумати Чумхурии Точикистон муайян менамояд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ СОХИБКОРОНИ ИНФИРОДИ Моддаи 273. Сохибкорони инфироди Сохибкорони инфироди шахсони вокеие мебошанд, ки аз лахзаи бакайдгирии давлати ба сифати сохибкорони инфироди бе таъсиси шахси хукуки тибки патент ё шаходатнома ба фаъолияти сохибкори машгул мешаванд. Мухлати шартномаи мехнати байни сохибкорони инфироди ва кормандон Сохибкорони инфироди метавонанд шартномаи мехнатиро бо кормандон ба мухлатхое, ки Кодекси мазкур муайян намудааст, банданд. Коидахои тартиботи дохилии мехнатии сохибкорони инфироди Сохибкорони инфироди мустакилона коидахои тартиботи дохилии мехнатиро бо назардошти талаботи Кодекси мазкур тасдик менамоянд. Речаи кор Сохибкорони инфироди хукук доранд, речаи кории кормандонро мукаррар намоянд, ки чалби кормандонро ба кор дар рузхои истирохат ва иди гайрикори мутобики Кодекси мазкур пешбини менамояд. Шартхои пардохти музди мехнат Шартхои пардохти музди мехнати кормандон аз чониби сохибкорони инфироди бо мувофикаи корманд хангоми бастани шартномаи мехнати мукаррар мегардад. Корфармо хукук надорад, ки хангоми тасдики шарти пардохти музди мехнат яктарафа шартхои шартномаи мехнатиро тагйир дихад. Иштироки сохибкорони инфироди дар шарикии ичтимои Ба муносибатхои мехнати бо иштироки сохибкорони инфироди амали созишномахо дар холатхое пахн мегардад, ки агар корфармо ва кормандон дар ташкилоти муайян барои пешбурди музокира ва имзогузории чунин созишномахо муттахид бошанд. Хусусияти ташкили бехатари ва хифзи мехнат аз тарафи сохибкорони инфироди Ташкили бехатари ва хифзи мехнат аз тарафи сохибкорони инфироди мумкин аст дар асоси шартнома бо шахсони вокеи ва хукуки амали гардонида шавад. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ РОХБАР ВА АЪЗОИ МАКОМОТИ ИЧРОИЯИ КОЛЛЕГИАЛИИ ШАХСИ ХУКУКИ ВА КОРМАНДОНИ БА КОР ТАЪЙИН ИНТИХОБ НАМУДАИ СОХИБМУЛКИ ШАХСИ ХУКУКИ, ШАХСИ АЗ ЧОНИБИ ОН ВАКОЛАТДОРКАРДАШУДА МАКОМОТ ВА Ё МАКОМОТИ ВАКОЛАТДОРИ ШАХСИ ХУКУКИ Моддаи 280. Асосхои хукукии танзими мехнати рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки Муносибатхои мехнати бо рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки мутобики Кодекси мазкур, дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон, хуччатхои таъсиси ва шартномаи мехнати ба амал бароварда мешаванд. Рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки хамчун дар ду якчанд чой коркунанда Рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки метавонад бо риояи талаботи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон вазифаи мансаби пардохтшавандаро дар дигар ташкилот танхо бо розигии макомоти ваколатдори шахси хукуки ё сохибмулки шахси хукуки ё шахси ваколатдоркардашудаи он ишгол намояд. Пеш аз мухлат бекор кардани шартномаи мехнати бо ташаббуси рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки Рохбари макомоти ичроияи шахси хукуки хукук дорад, на камтар аз ду мох пештар ба тарики хатти сохибмулки шахси хукуки ё шахси макомоти аз чониби шахси хукуки ваколатдоркардашуда ё макомоти ваколатдори шахси хукукиро огох карда, пеш аз мухлат шартномаи мехнатиро катъ намояд. ХУСУСИЯТИ ТАНЗИМИ МЕХНАТИ ВАКИЛОНИ МАЧЛИСИ НАМОЯНДАГОНИ МАЧЛИСИ ОЛИИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН, СУДЯХО, ХИЗМАТЧИЁНИ ДАВЛАТИ, ХИЗМАТЧИЁНИ ХАРБИ, КОРМАНДОНИ МАКОМОТИ ХИФЗИ ХУКУК ВА ДИПЛОМАТИ, ИНЧУНИН ДИГАР КОРМАНДОНИ ТАШКИЛОТХОИ ДАВЛАТИ ВА ГАЙРИДАВЛАТИ Моддаи 286. Танзими мехнати вакилони Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, судяхо ва хизматчиёни давлати Танзими мехнати вакилони Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, судяхо ва хизматчиёни давлатиро Кодекси мазкур бо хусусиятхои пешбининамудаи санадхои конунгузори ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, ки шарт ва тартиби махсуси дохил шудан ба хизмат, адои хизмат ва катъи он, шароити махсуси мехнат, пардохти музди мехнат, инчунин имтиёзхои иловаги, бартарият ва махдудиятро мукаррар намудаанд, танзим мекунанд. Танзими мехнати хизматчиёни харби, кормандони макомоти хифзи хукук ва дипломати Мехнати шахсоне, ки дар хизмати харби, хифзи хукук ва дипломати мебошанд, Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, ки шароитхои махсус ва тартиби дохил шудан ба хизмат, адои он ва катъи хизмат, шароитхои махсуси мехнат, шартхои пардохти музд, рухсатихо, инчунин имтиёзхои иловаги, бартарият ва махдудиятхои иловагиро мукаррар мекунанд, танзим менамоянд. Хусусияти танзими мехнати кормандони дигар ташкилотхои давлати ва гайридавлати Хусусияти мехнати кормандони дигар ташкилотхои давлати ва гайридавлати бо Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон танзим мегардад. ШАРИКИИ ИЧТИМОИ ВА МУНОСИБАТХОИ КОЛЛЕКТИВИ ДАР СОХАИ МЕХНАТ БОБИ 29. КОЛЛЕКТИВИ МЕХНАТИ ВА ШАРИКИИ ИЧТИМОИ ДАР СОХАИ МЕХНАТ Моддаи 289. Хамкории макомоти гуногуни намояндагии кормандони ташкилот хавасманд карда мешавад. Ухдадорихои корфармо ва шахсони ваколатдори у нисбат ба намояндагони кормандон Корфармо ва шахсони ваколатдори у нисбат ба намояндагони кормандон ухдадоранд: — ба фаъолияти намояндагони кормандон мусоидат намуда, хукукхои онхоро риоя кунанд; — кабл аз кабули карорхое, ки ба манфиати кормандон дахл доранд, бо намояндагони онхо машварат кунанд; — пешниходи намояндагони кормандонро сари вакт барраси намуда, дар бораи карорхои кабулнамудаи худ иттилои асоснок диханд; — ба намояндагони кормандон барои бемамоният рафтан ба чойи кори кормандоне, ки манфиати онхоро ифода менамоянд, ичозат диханд; — ба намояндагони кормандон оид ба масъалахои мехнат ва рушди ичтимоию иктисоди ройгон маълумоти зарури диханд; — барои ичрои ухдадорихояшон ба намояндагони кормандон шароити мусоид фарохам оранд; — барои фаъолияти намояндагони кормандон бино, воситахои наклиёт, алока, дигар шароитхоро, ки тартиби вогузории онхо дар созишнома ва шартномахои коллективи муайян гардидааст, диханд; — дар муносибат бо намояндагони кормандон дигар ухдадорихоро, ки санадхои конунгузори ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, созишнома ва шартномахои коллективи пешбини намудаанд, ичро намоянд. Намояндагони корфармоён Корфармоён хукук доранд, дар иттифокхо, ассотсиатсияхо ва дигар иттиходияхои чамъияти муттахид шаванд. Иттиходияхои чамъиятии корфармоён хамчун ташкилоти чамъияти таъсис ёфта, фаъолият мекунанд ва максади асосиашон мусоидат ба рушди иктисоди, баланд бардоштани самаранокии иктисодиёт ва ташаббуси сохибкори, инчунин бо рохи ифода намудани манфиатхои ташкилотхо ва сохибони молу мулк, химояи хукуки онхо дар сохаи муносибатхои хочаги ва мехнати дар макомоти давлати, дар муносибатхои хамдигари бо намояндагони кормандон ба амал баровардани шарикии ичтимои мебошад. Максади шарикии ичтимои Максади шарикии ичтимои аз инхо иборат аст: — татбики хукукхои мехнати ва хифзи манфиатхои ичтимоию иктисодии шахрвандони Чумхурии Точикистон тибки кафолатхои Конститутсияи Чумхурии Точикистон, Кодекси мазкур, санадхои конунгузори ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон; — мусоидат ба танзими масъалахои ичтимоию мехнати, бо фарогирии масъалаи мукаррар намудани андозаи музди мехнат; — зиёд намудани даромади кормандон дар асоси афзоиши хосилнокии мехнат ва самаранокии истехсолот; — таъсиси механизми самараноки танзими муносибатхои ичтимои-мехнати; — гузаронидани музокироти коллективи, машваратхои мутакобила, тахия ва бастани созишнома ва шартномахои коллективи тибки конунгузории Чумхурии Точикистон; — пешгирии бахсхои мехнатии коллективи ва мусоидат ба халли ихтилофотхои ичтимои-мехнати; — тахким ва инкишофи муносибатхои ичтимоию мехнати дар асоси принсипхои демократи; — фарохам овардани шароити мусоид барои таъмини шугли ахолии Чумхурии Точикистон ва инкишофи бозори мехнат. Принсипхои асосии шарикии ичтимои Принсипхои асосии шарикии ичтимои инхоянд: — хатман бастани созишнома ва шартномахои коллективи дар сурати манфиатдор будани кормандон ва ё корфармо дар шахси намояндагони ваколатдор бо тартиби мукарраркардаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон; — баробархукукии тарафхо; — ваколатдории намояндагони тарафхо; — эхтироми манфиати тарафхо; — интихоби озод дар баррасии масъалахое, ки мазмуни созишнома ва шартномахои коллективиро ташкил медиханд; — ихтиёри аз чониби тарафхо кабул намудани ухдадорихо; — ичрои хатмии мукаррароти созишнома ва шартномахои коллективии аз чониби тарафхо кабулгардида; — чавобгарии тарафхо барои ичро накардани ухдадорихо, карорхо, созишнома ва шартномахои коллективи; — назорати мутакобила ва самимият ошкоро дар назди шарикон; — дурусти ва мунтазамии иттилоот оид ба масъалахои фаъолияти тарафхо. Шаклхои амали намудани шарикии ичтимои Шаклхои амали намудани шарикии ичтимои инхоянд: — музокирот ва машваратхо; — тахия, кабул ва татбики карорхои муштарак; — бастани созишнома ва шартномахои коллективи; — иттилоотонии мутакобилаи тарафхо оид ба ичрои ухдадорихои кабулгардида. Аз чониби комиссияхо музокироти коллективи гузаронида, созишнома ва шартномахои коллективи тахия ва баста мешаванд, хамчунин рафти ичрои онхо мавриди барраси карор мегиранд. Комиссияхои сетарафа дутарафа аз намояндагони Хукумати Чумхурии Точикистон, Федератсияи иттифокхои касабаи мустакили Точикистон ва Иттиходияи корфармоёни Чумхурии Точикистон иборатанд. Хайати комиссияхои сохави, ки ба он намояндагони макомоти дахлдори ичроияи хокимияти давлати, намояндагони кормандон ва корфармоён шомиланд, аз чониби тарафхо ташкил карда мешавад. Ба хайати комиссия намояндагони корфармоён ва кормандон шомил мешаванд. Ба хайати комиссияхо намояндагони корфармо ва кормандон дохил мешаванд. ТАРТИБИ БАСТАНИ СОЗИШНОМА БАЙНИ ТАРАФХОИ ШАРИКИИ ИЧТИМОИ Моддаи 301. Макомоти хокимияти давлати, макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати, ки дар музокироти сетарафа иштирок мекунанд, дар сурати ба он талаб намудани ду тарафи дигар метавонанд аз бастани созишнома худдори намоянд. Давраи амал ва мухлати бастани созишномаро тарафхо муайян мекунанд. Тагйиру иловахо ба созишнома Тагйиру иловахо ба созишнома тибки тартиби барои бастани он мукарраргардида бо мувофикаи тарафхо ворид карда мешаванд. ШАРТНОМАИ КОЛЛЕКТИВИ Моддаи 306. Карор дар бораи зарурати бастани шартномаи коллективи Карор дар бораи зарурати бастани шартномаи коллективиро дар ташкилот, новобаста аз шакли ташкилию хукуки ва намуди фаъолият иттифоки касаба ё дигар намояндагони кормандон ва корфармо кабул менамоянд. Лоихаи такмилдодашуда аз тарафи мачлиси умумии конференсияи коллективи мехнати тасдик карда мешавад. Замима чузъи чудонашавандаи шартномаи коллективи буда, баробари он эътибори хукуки дорад. Тагйиру иловахо ба шартномаи коллективи Ба шартномаи коллективи дар давоми мухлати амали он бо мувофикаи тарафхо мумкин аст тибки тартиби мукаррарнамудаи шартнома тагйиру иловахо ворид карда шаванд. НАЗОРАТ ВА БАКАЙДГИРИИ СОЗИШНОМА ВА ШАРТНОМАХОИ КОЛЛЕКТИВИ Моддаи 314. Масъулияти тарафхои созишнома ва шартномахои коллективи Дар сурати саркаши намудан аз музокирот ва бо гунохи яке аз тарафхо ичро нагардидани шартхои созишнома ва шартномахои коллективи тарафи дигар хукук дорад дар бораи чуброни зарари моддии дар натичаи ин амал расонидашуда тибки мукаррароти конунгузории Чумхурии Точикистон аризаи даъвоги пешниход намояд. БАРРАСИИ БАХСХОИ МЕХНАТИИ КОЛЛЕКТИВИ Моддаи 317. Тартиби баррасии бахсхои мехнатии коллективи Тартиби баррасии бахсхои мехнатии коллективи бо Кодекси мазкур, дигар санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон, созишнома ва шартномахои коллективи танзим карда мешавад. Кормандон дар баробари пешниходи талабот барои иштирок кардан дар баррасии бахси мехнатии коллективи намояндагони ваколатдори худро интихоб мекунанд. Миёнарав баъд аз кушиши ошти кунонидани тарафхо ба онхо оид ба баррасии бахс ва чихати халли он тавсияхои хатти медихад. Раиси арбитражи мехнати бо созиши тарафхо аз чумлаи аъзои хамин арбитражи мехнати тасдик карда мешавад. Дар ин холат коллективи мехнати, иттифоки касаба ё дигар намояндагони кормандон хукук доранд барои ичрои талабхое, ки мувофики моддаи 318 Кодекси мазкур ба миён гузошта шудаанд, тамоми воситахои пешбиникардаи конунгузории Чумхурии Точикистонро то хадди пурра ё кисман катъ кардани кор ба кор набаромадан, ичро накардани ухдадорихои мехнати дар ташкилот, муассиса, ташкили корпартоиро истифода баранд. Хеч касро барои ширкат кардан ё накардан дар корпартои мачбуран чалб кардан мумкин нест. БЕХАТАРИ ВА ХИФЗИ МЕХНАТ БОБИ 34. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТИИ ХИФЗИ МЕХНАТ Моддаи 327. Салохияти Хукумати Чумхурии Точикистон оид ба хифзи мехнат Ба салохияти Хукумати Чумхурии Точикистон оид ба хифзи мехнат дохил мешаванд: — татбик намудани самтхои асосии сиёсати давлати оид ба хифзи мехнат; — кабули санадхои меъёрии хукуки оид ба хифзи мехнат дар доираи салохияти худ; — муайян намудани асосхои идоракунии давлатии хифзи мехнат; — мусоидат ба тахия ва татбики барномахои максадноки чумхурияви, сохави ва минтакави оид ба бехдошти шароит ва хифзи мехнат ва назорати ичрои онхо; — муайян намудани харочот барои хифзи мехнат аз хисоби маблагхои бучети чумхурияви; — муайян кардани ваколатхои макомоти ваколатдори давлати оид ба хифзи мехнат; — таъмини хамкории макомоти хокимияти давлати ва макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати, корфармоён, иттиходияхои корфармоён, инчунин иттифокхои касаба, иттиходияхои онхо ва дигар макомоти намояндагии ваколатдори кормандон дар татбики сиёсати давлатии хифзи мехнат; — хамкории байналмилали оид ба хифзи мехнат; — дигар салохиятхо оид ба хифзи мехнат. Ваколатхои макомоти ваколатдори давлати оид ба хифзи мехнат Ваколатхои макомоти ваколатдори давлати оид ба хифзи мехнат аз инхо иборатанд: — тахияи лоихаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба хифзи мехнат ва бо тартиби мукарраргардида ба Хукумати Чумхурии Точикистон пешниход намудани онхо; — тахия ва тасдики санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба хифзи мехнат дар доираи ваколати худ; — хамохангсозии корхои вазорату идорахо оид ба хифзи мехнат; — ташкил ва сертификатсияи корхо оид ба хифзи мехнат дар ташкилотхо; — экспертизаи давлатии шароити мехнат дар ташкилотхои амалкунанда ва навтаъсисёфта, новобаста аз шакли ташкилию хукукии онхо; — ба рох мондани назорати давлатии риояи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба хифзи мехнат; — дар мувофика бо макомоти давлатии омор тахия ва кабули шаклхои хисоботи давлатии омории нишондихандахои шароитхо ва хифзи мехнат, ходисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби; — тахияи тартиби тафтиши ходисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби; — тахия ва тасдики коидахои байнисохави ва санадхои ташкилию методи оид ба хифзи мехнат; — тасдик намудани меъёрхои намунавии сохавии ба кормандон ройгон додани воситахои мухофизати инфироди; — хамохангсози ва гузаронидани корхои илмию тадкикоти оид ба хифзи мехнат; — тахияи барномахои милли ва минтакави оид ба бехдошти шароити мехнат ва хифзи он; — дигар ваколатхо оид ба хифзи мехнат бо тартиби мукаррарнамудаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон. Ваколатхои макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати оид ба хифзи мехнат Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати дар доираи ваколатхои худ татбики самтхои асосии сиёсати давлатиро оид ба хифзи мехнат таъмин менамоянд. БЕХАТАРИ ВА ХИФЗИ МЕХНАТ Моддаи 331. Дар сурати бе гунохи корманд пеш аз мухлат фарсуда шудани либосу пойафзоли махсус, воситахои мухофизати инфироди корфармо ухдадор аст, ки онхоро иваз намояд. Барои мухлати катъи кор хамчун барои бекористи бе гунохи корманд музд дода мешавад. Дар давраи бартараф намудани хатар маоши миёнаи корманд нигох дошта мешавад. КАФОЛАТИ ХУКУКИ КОРМАНД ВА КОРФАРМО ОИД БА БЕХАТАРИ ВА ХИФЗИ МЕХНАТ Моддаи 341. Хукуки кормандон ба сугуртаи хатмии ичтимои Хамаи кормандон аз чониби корфармо тибки тартиб ва шартхои пешбининамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон, шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи ба сугуртаи хатмии ичтимои аз ходисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби ё дигар осеб ба саломати вобаста бо ичрои ухдадорихои мехнати бояд фаро гирифта шаванд. Тартиби додани чунин кумакпулиро санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мукаррар мекунанд. Хангоми ба миён омадани бахс андозаи зарари маънави ба тарики суди муайян карда мешавад. Кафолатхои давлатии таъмини хукуки корманд ба хифзи мехнат Бо максади таъмини хукуки кормандон ба хифзи мехнат давлат кафолат медихад: — манъ будани ворид намудани тагйирот ба конунгузории Чумхурии Точикистон чихати бад намудани хукукхои мукарраргардида оид ба хифзи мехнат; — тахия ва татбики барномахои максадноки давлати оид ба хифзи мехнат, ки ба бехдошти шароити мехнат ва боло бурдани сатхи бехатарии истехсолот нигаронида шудаанд; — чори намудани сугуртаи хатмии ичтимоии кормандон аз ходисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби; — мухофизати судии хукуки кормандон ба хифзи мехнат аз амалхои гайриконунии корфармоён ва шахсони мансабдор; — амали намудани назорати давлати оид ба риояи талаботи хифзи мехнат; — татбики чавобгарии модди нисбат ба корфармоёне, ки талаботи конунгузории Чумхурии Точикистон дар бораи хифзи мехнатро вайрон намудаанд; — эътироф ва таъмини хифзи хукукхои иттифокхои касаба ва дигар намояндагони кормандон нисбат ба фаъолияти онхо оид ба хифзи мехнати кормандон. ХУКУК ВА УХДАДОРИХОИ КОРМАНД ВА КОРФАРМО ОИД БА БЕХАТАРИ ВА ХИФЗИ МЕХНАТ Моддаи 345. Хукуки корманд ба бехатари ва хифзи мехнат Корманд чунин хукукхоро доро мебошад: — ба чойи кори ба талаботи бехатари ва хифзи мехнат чавобгу; — таъмин будан бо бинои санитари-маиши, воситахои мухофизати инфироди ва коллективи, либоси махсус тибки талаботи бехатари ва хифзи мехнат, инчунин шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи; — мурочиат ба макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва хифзи ичтимоии ахоли ва ё макомоти махаллии он барои гузаронидани муоинаи шароит ва хифзи мехнат дар чойи кор; — шахсан ё ба воситаи намояндааш дар санчиш ва тафтиши масъалахое, ки ба бехтар намудани шароит ва хифзи мехнат вобаста аст, иштирок намояд; — дар холати ба вучуд омадани вазъе, ки ба хаёт ё саломатии у тахдид мекунад аз ичрои кор даст кашида, дар ин хусус ба рохбари бевоситааш ё корфармо хабар дихад; — ба маълумот ва тайёрии касбии ба амнияти ичрои ухдадорихои мехнати зарур мутобики тартиби мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон; — ба гирифтани маълумоти дакик аз корфармо дар бораи шароити мехнат, аз чумла дар бораи омилхои зарарнок ё хатарноки истехсоли, хатари беморихои касби ва дигар беморихо, дар хусуси воситахои мухофизати инфироди ва санитари — гигиени, имтиёз ва чубронхое, ки вобаста ба ин корманд ба гирифтани онхо хукук дорад; — ба нигох доштани музди миёнаи мехнат дар вакти боздоштани кори ташкилот бинобар номутобики ба талаботи бехатари ва хифзи мехнат; — ба овардани шикоят нисбати амал ё беамалии гайриконунии корфармо оид ба бехатари ва хифзи мехнат. Ухдадорихои корманд дар сохаи хифзи мехнат Корманд ухдадор аст: — ба рохбари бевоситаи худ дар бораи хар як ходисаи нохуши дар истехсолот рухдода, омилхои бемории касби захролудшави , инчунин вобаста ба холатхое, ки ба хаёт ва саломатии одамон тахдид мекунанд, фавран хабар дихад; — аз муоинаи тиббии хатмии пешаки хангоми ба кор кабул шудан , мархилави дар давоми фаъолияти мехнати , инчунин дар холатхои пешбининамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон аз муоинаи тибби ташхиси гузарад; — воситахои мухофизати инфироди ва коллективи, санитари — гигиени, пойафзол ва либоси махсусро, ки корфармо додааст, кабул намуда, онхоро максаднок истифода барад; — нишондодхои муассисахои тандурустиро чихати татбики тадбирхои муоличави ва солимгардони хангоми аз чониби корфармо маблаггузори шудани онхо, ичро намояд; — талаботи хифзи мехнатро, ки санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон мукаррар намудаанд, риоя намояд; — аз дастурдихихо ва омузишхо оид ба хифзи мехнат ва усулхои бехатари ичрои корхо, тачрибаомузи дар чойи кор ва санчиши доимии донистани талаботи хифзи мехнат гузарад. Хукуки корфармо ба бехатари ва хифзи мехнат Корфармо хукук дорад: — кормандонро барои фарохам овардани шароити мусоиди мехнати дар чойи кор, таклифи ратсионализатори вобаста ба бехатари ва хифзи мехнат хавасманд гардонад; — кормандонеро, ки талаботи бехатари ва хифзи мехнатро вайрон мекунанд, тибки мукаррароти Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон аз кор дур кунад ва ба чавобгарии интизоми кашад. ТАЪМИНИ ХИФЗИ МЕХНАТ Моддаи 349. Хифзи мехнати ноболигон, занон ва маъюбон Хифзи мехнати ноболигон, занон ва маъюбон бо Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон амали карда мешаванд. Кормандони ташкилот ба ин максад ягон харочоти иловагиро анчом намедиханд. Дар мавриди аз 50 нафар камтар будани шумораи кормандон корфармо дар бораи таъсиси хадамоти хифзи мехнат ё чори намудани вазифаи мансаби мутахассис оид ба хифзи мехнат вобаста ба хусусияти фаъолияти истехсолии ташкилот карор кабул мекунад ё ухдадорихоро оид ба хифзи мехнат ба зиммаи дигар мутахассис вогузор менамояд. Низомномаи намунавии хадамоти хифзи мехнат дар ташкилот аз тарафи макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли тасдик карда мешавад. Дар мавриди кам будани теъдоди кормандон, вале мавчудияти омилхои зарарноки истехсоли чунин лабораторияхо метавонанд аз чониби якчанд ташкилот тибки принсипи сохави ташкил карда шаванд. Масъалахои марбут ба таъсис ё азнавтаъсисдихии хадамоти хифзи мехнатро маъмурият, кумитаи иттифоки касаба ва ё намояндагони кормандон хал мекунанд. Ба хайати он дар асоси баробари намояндагони корфармоён, иттифокхои касаба ё дигар намояндагони кормандон шомил мешаванд. Хукукхои нозирони чамъияти оид ба хифзи мехнат Нозирони чамъияти оид ба риояи хифзи мехнат чунин хукукхо доранд: — хукуки кормандонро оид ба хифзи мехнат дар назди корфармо ба воситаи назорати чамъияти барои риояи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон, созишнома ва шартномахои коллективи барои таъмини бехатарии мехнат, шароити мехнат ва техникаи бехатари дар ташкилотхо хифз намоянд; — иштирок намудан дар санчиши ходисахои нохуш дар истехсолот ва санчиши мачмуии холати бехатари ва хифзи мехнати аз чониби нозирони давлатии мехнат гузаронидашаванда; — гирифтани иттилоот ва шархдихи, аз чумла дар шакли хатти аз корфармо ва дигар шахсони мансабдори ташкилот барои ичрои ухдадорихои худ; — аз чониби корфармо ичро шудани ухдадорихои дар созишнома ва шартномахои коллективи пешбинишударо дар бахши хифзи мехнат назорат намоянд; — вобаста ба натичаи санчиш ба номи шахсони мансабдор ирсол намудани пешниход дар бораи бартараф намудани камбудихои чойдошта; — иштирок намудан дар кори комиссия оид ба санчиш ва кабули иншоотхои истехсоли ва воситахои истехсоли барои истифодабари; — иштирок дар тахияи лоихаи санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат ва хифзи мехнат ва пешниходи таклифхо; — ба макомоти дахлдори давлати барои ба чавобгари кашидани корфармо ва дигар шахсони мансабдори ташкилот барои вайрон намудани санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат, бехатари ва хифзи мехнат, мукаррароти созишнома ва шартномахои коллективи, аз чумла пинхон намудани ходисахои нохуш дар истехсолот ва беморихои касби мурочиат намоянд; — иштирок намудан дар баррасии бахсхои мехнати, ки вобаста ба тагйир додани шароити мехнат, риоя накардани мукаррароти санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон оид ба мехнат, бехатари ва хифзи мехнат, ичро накардани ухдадорихои дар шартномахои мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи пешбинишуда; — мурочиат намудан бо даъво ба суд бо аризаи корманд барои хифзи хукуки кормандон барои чуброни зарари дар натичаи маъюбшави ё дигар зарар ба саломати вобаста ба ичрои ухдадории мехнати ва дигар холатхои поймолшавии хукуки кормандон оид ба мехнат, бехатари ва хифзи мехнат. МУКАРРАРОТИ ХОТИМАВИ БОБИ 39. СУГУРТАИ ИЧТИМОИ Моддаи 359. Маблаги сугуртаи ичтимоии давлати аз хисоби хиссахое, ки корфармо мепардозад, маблагхои бучети давлати ва дигар сарчашмахое, ки конунгузории Чумхурии Точикистон манъ накардааст, ташаккул меёбад. Харчи маблаги сугуртаи ичтимоии давлати ба максадхои пешбининакардаи конунгузории Чумхурии Точикистон манъ аст. НАЗОРАТ ДАР СОХАИ МЕХНАТ Моддаи 361. Назорати риояи конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат Назорати риояи конунгузории Чумхурии Точикистон оид ба мехнат аз тарафи макомоти давлати ва гайридавлатии ваколатдор бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон амали карда мешавад. Назорати давлатии пешбурди бехатарии корхо дар саноат ва сохаи кухкори Назорати давлатии риояи коидахои пешбурди бехатарии корхоро дар саноат ва сохаи кухкори макомоти ваколатдори давлатии Чумхурии Точикистон дар сохаи назорати бехатарии корхо дар саноат ва сохаи кухкори ва макомоти махаллии он амали менамоянд. МУКАРРАРОТИ ХОТИМАВИ Моддаи 364. Чавобгари барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур Шахсони вокеи ва хукуки барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур мувофики конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешаванд. Тартиби мавриди амал карор додани Кодекси мазкур Кодекси мазкур пас аз интишори расми мавриди амал карор дода шавад. Президенти Чумхурии Точикистон Эмомали Рахмон ш.
Давраи амал ва мухлати бастани созишномаро тарафхо муайян мекунанд. Кафолат ва чубронхо ба хизматчии граждани Ба хизматчии граждани кафолат ва чубронхои дар Кодекси мазкур ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон пешбинигардида татбик мегардад. Рохбари филиал ва намояндагии шахси хукукии хоричи метавонад дорои тамоми хукук ва ухдадорихои корфармо аз номи шахси хукукии хоричии мазкур бошад. Сарчашмаи воситахо барои музди мехнат Сарчашмаи воситахо барои музди мехнати кормандони ташкилотхое, ки тибки хисоби хочаги фаъолият мекунанд, як кисми даромади аз фаъолияти хочагидории онхо ба дастомада ба хисоб рафта, барои ташкилотхое, ки аз бучети давлати маблаггузори мешаванд, воситахои аз бучети дахлдор чудогардида мебошад. Музди мехнат дар шароити махсус Барои корхои вазнин, корхо дар шароити мехнати зарарнок ва махсусан зарарнок аз руи тартиби муайяннамудаи Хукумати Чумхурии Точикистон ё макомоти ваколатдори давлати дар сохаи мехнат ва шугли ахоли, инчунин аз руи шартномаи мехнати, созишнома ва шартномахои коллективи музди мехнати баланд мукаррар карда мешавад. Хангоми аз тарафи корманд рад гардидани пешниходи гузариш ба кори дигар амали шартномаи мехнати метавонад дар асосхои умуми мувофики конунгузории Чумхурии Точикистон катъ гардад.